H 4η βιομηχανική επανάσταση, τα νέα επαγγέλματα και η Ελλάδα
…γράφει η Ειρήνη Καζαμία
Μέχρι σήμερα γνωρίσαμε τρεις βιομηχανικές επαναστάσεις: Την 1η βιομηχανική επανάσταση που άρχισε στο τέλος του 18ου αιώνα (1760-1770) και άρχισε στην Μεγ. Βρετανία, την 2η βιομηχανική επανάσταση που ξεκίνησε στο τέλος του 19ου αιώνα (1870) με τη μαζική παραγωγή και χρήση του ηλεκτρισμού στην παραγωγική διαδικασία και κατανάλωση και την 3η βιομηχανική Επανάσταση, που άρχισε πριν λίγες δεκαετίες (1970) και χαρακτηρίστηκε με την αυτοματοποίηση της παραγωγής και τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Ο κόσμος σήμερα βρίσκεται στην αρχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, διαφορετικής σε σχέση με τις προηγούμενες, που μεταμορφώνει όλο το σύστημα παραγωγής, εμπορίου και της διακυβέρνησης των κοινωνιών.
Η αντικατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού με έξυπνες μηχανές που θα εκτελούν εργασίες σε σύντομο χρόνο, χωρίς κόπο και ρίσκο, με υψηλή ακρίβεια, θα οδηγήσει στην διόγκωση της ανεργίας, την όξυνση των ανισοτήτων, στην διεύρυνση του περιθωρίου, στην ανισότητα στις απολαβές μεταξύ των εργαζομένων. Ο απλός κόσμος που είναι στο μεταίχμιο αυτής της αλλαγής δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μεταλλάσει τη βιομηχανία, το εμπόριο και τις υπηρεσίες, δημιουργώντας προκλήσεις για την κοινωνία, την πολιτική, τις διεθνείς γεωπολιτικές σχέσεις, επαναχαράσσοντας την σχέση ανθρώπου – μηχανής. Ο άνθρωπος διαθέτοντας και εκμεταλλευόμενος την αντίληψη, την επινόηση, τη δημιουργικότητα μπορεί να επεξεργαστεί τεράστιους όγκους δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, εκτελώντας μεγα-υπολογιστικές πράξεις, πολυσύνθετων εντολών, σε ελάχιστο χρόνο και σε πολλαπλά πεδία.
Σύμφωνα με στοιχεία και μελέτες που έχουν γίνει, η 4η βιομηχανική επανάσταση επηρεάζει θέσεις εργασίας χαμηλής εξειδίκευσης οδηγώντας στην ανεργία εργαζομένους με μικρές δεξιότητες. Σήμερα, το 65% των νέων πτυχιούχων αναζητεί εργασία σε ειδικότητες που εκλείπουν. Οι επιχειρήσεις αναζητούν εργαζόμενους με ψηφιακές δεξιότητες σε ποσοστό 70%, ενώ ένας στους τρεις εργαζόμενους δεν διαθέτει καμία. Εκτιμάται ότι η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στις μηχανές και η «είσοδος» των ρομπότ στην αγορά εργασίας θα οδηγήσει σε απώλεια 800 εκατ. θέσεων εργασίας μέχρι το 2030, που αντιστοιχεί στο 20% του παγκόσμιου εργατικού σήμερα. Στο μέλλον 6 από τα 10 τρέχοντα επαγγέλματα θα δουν πάνω από το 30% των δραστηριοτήτων τους να αυτοματοποιείται με την υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών.
Ταυτόχρονα 20% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού θα επηρεαστεί από την υιοθέτηση της τεχνητής νοημοσύνης και της αυτοματοποίησης, με το 50% των εταιρειών να θεωρούν ότι μέχρι το 2022 ο αυτοματισμός θα μειώσει τον αριθμό των εργαζομένων τους. Περίπου 400-800 εκατομμύρια εργαζόμενοι θα αντικατασταθούν από ρομπότ σε όλο τον κόσμο και σε ποσοστό 54% οι εργαζόμενοι θα χρειαστούν επανεκπαίδευση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων τους, με τις ανεπτυγμένες οικονομίες να επηρεάζονται περισσότερο από τις εξελίξεις από ό,τι οι αναπτυσσόμενες.
Οι ερευνητές προβλέπουν ότι στα επόμενα χρόνια η τεχνητή νοημοσύνη θα «καλύψει» τους ανθρώπους σε πολλά καθήκοντα όπως π.χ. η μετάφραση (μέχρι το 2024), η οδήγηση φορτηγού (2027), η εργασία στο λιανεμπόριο (2031), ακόμη και η δουλειά του χειρουργού (2053). Τα άλλα επαγγέλματα που επηρεάζονται άμεσα εκτιμάται ότι είναι αυτά που σχετίζονται με λογιστική και μισθοδοσία, οι διοικητικοί υπάλληλοι και γραμματείς, οι εργάτες που απασχολούνται στη βιομηχανία σε γραμμή συναρμολόγησης, οι οικονομικοί αναλυτές, οι επισκευαστές μηχανικών, οι telemarketers, οι τραπεζίτες, οι οδηγοί αυτοκινήτων, φορτηγών και μοτοσικλετών, οι πωλητές, οι μεσίτες και οι δικηγόροι.
Μια χώρα που δημιουργεί σήμερα θέσεις εργασίας κυρίως για πωλητές σε καταστήματα, υπαλλήλους γενικών καθηκόντων, λογιστές και σερβιτόρους, όταν η παγκόσμια αγορά ζητά visual designers, μηχανικούς λογισμικού, UX, ΒΙ και Data specialists, αντιμετωπίζει σοβαρό κίνδυνο να χάσει… το τρένο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, χωρίς τη μετάβαση στο οποίο δεν θα μπορέσει να τροχοδρομήσει στην ανάπτυξη.
Τον κίνδυνο αναβαθμίζει η ανεπάρκεια μέτρων, η έλλειψη προσαρμογής του εκπαιδευτικού μας συστήματος τόσο για την αναβάθμιση ή συμπλήρωση δεξιοτήτων, απαραίτητα στοιχεία για τη διατήρηση μιας θέσης εργασίας ή την εξέλιξη καριέρας, όσο και για την επανειδίκευση, με την εκπαίδευση των εργαζομένων σε νέες αρμοδιότητες για την ανάληψη εντελώς νέων θέσεων.
Πάντως, καθώς περιορίζονται οι θέσεις εργασίας στα παραδοσιακά επαγγέλματα δημιουργούνται νέες σε αναδυόμενα επαγγέλματα. Τέτοια είναι: ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, νανοτεχνολογία, κβαντική υπολογιστική, βιοτεχνολογία, Internet of Things, κρυπτονομίσματα, δίκτυα 5G, τρισδιάστατη εκτύπωση και πλήρως αυτόνομα οχήματα, o οπτικός σχεδιαστής (visual designer), o ειδικός UX και UI (σχεδιαστής προϊόντων με βάση την εμπειρία χρήστη – user experience και την διεπαφή χρήστη – user interface, αντίστοιχα), ο σχεδιαστής εικονικής αλληλεπίδρασης (virtual interaction designer) κ.ο.κ.
Τα παραπάνω καταδεικνύουν ένα παγκόσμιο περιβάλλον που αλλάζει με ιλιγγιώδη ρυθμό. Όσο για τη θέση της Ελλάδας εν όψει αυτών των εξελίξεων, τα δεδομένα δεν είναι ενθαρρυντικά. Αν και δικαιολογούν μια κάποια υστέρηση η πολύχρονη οικονομική κρίση και τα μνημόνια των τελευταίων ετών, η κατάταξη της χώρας στους ψηφιακούς δείκτες είναι ενδεικτική του χάσματος μεταξύ εκπαιδευτικού συστήματος και αγοράς εργασίας. Οι ίδιοι οι εργαζόμενοι θα πρέπει να έχουν νοοτροπία ευέλικτης μάθησης και να αναλαμβάνουν προσωπικά την ευθύνη για την εξέλιξη της σταδιοδρομίας τους.
Επίσης χρειαζόμαστε αναβαθμισμένες εκπαιδευτικές πολιτικές με στόχο την ταχεία αύξηση των δεξιοτήτων ατόμων όλων των ηλικιών. Η μεταρρύθμιση πρέπει να εστιάζει στην ίδρυση τμημάτων με νέα γνωστικά αντικείμενα, ανάπτυξη συνεργειών ανάμεσα στα πανεπιστήμια, ίδρυση πανεπιστημιακών ερευνητικών κέντρων, καθώς και διετών προγραμμάτων σπουδών επαγγελματικού προσανατολισμού. Καλλιέργεια των λεγόμενων ήπιων δεξιοτήτων -“soft skills” και των ψηφιακών δεξιοτήτων- “digital skills”, επένδυση στον σχολικό επαγγελματικό προσανατολισμό από το Γυμνάσιο, εισαγωγή του θεσμού της “άσκησης” σε επιχειρήσεις.
Αυτά βέβαια προ του Κορωνοϊού. Τώρα πιά βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας να μείνει χωρίς αντικείμενο εργασίας και από τον κορωνοϊό. Τα πάντα έχουν παγώσει στο χώρο της παραγωγής, εκατομμύρια εργαζόμενοι είναι στα σπίτια τους και δεν γνωρίζουν όταν τελειώσει αυτή η πανδημία τι θα βρούν εκεί έξω στην αγορά εργασίας.
Όλος ο πλανήτης βρίσκεται πλέον αντιμέτωπος με την επίδραση της κλιματικής αλλαγής, την επίδραση του Κορωνοιού στην οικονομία και την 4η βιομηχανική επανάσταση. Οι αγώνες είναι μπροστά μας. Και θα είναι πολλοί και σε πολλά μέτωπα.
ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΖΑΜΙΑ
