Γράφει η Έφη Μπουκουβάλα Κλώντζα,
«Πίσω από κάθε παιδί που πιστεύει στον εαυτό του
βρίσκεται πάντα ένας ενήλικος που πίστεψε πρώτα σ’ αυτό».
(Mathew Jacobson)
Αναμφίβολα, η αυτοαντίληψη του παιδιού για τις ικανότητές του, γενικά, και τις σχολικές, ειδικά, και, κατά συνέπεια, η ακαδημαϊκή επιτυχία του αποτελούν απόρροια της συνισταμένης προσπάθειας του ίδιου, του σχολείου και της οικογένειάς του. Σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα μάλιστα υποστηρίζουν πως για την επιτυχή ανταπόκριση του παιδιού στις απαιτήσεις του σχολείου, πολύ σημαντική αναδεικνύεται η συμβολή των γονέων, η οποία εκφράζεται κυρίως με τη μορφή της εμπλοκής τους στη μάθηση.
Γονική εμπλοκή και σχολική επιτυχία
Η υποστήριξη των μαθητών από τους γονείς τους στη μελέτη των σχολικών μαθημάτων τους στο σπίτι:
- επηρεάζει θετικά το ενδιαφέρον των μαθητών για το διάβασμα,
- αυξάνει την πιθανότητα ολοκλήρωσης των εργασιών,
- βελτιώνει την ποιότητά τους.
Η υποστήριξη των γονέων βέβαια είναι αναγκαίο να διαφοροποιείται καθώς το παιδί μεγαλώνει, ωστόσο η παρουσία τους – περισσότερο διακριτική κατά την εφηβεία – είναι σημαντική σε όλες τις ηλικίες. Σημειωτέον ότι:
- Η βοήθεια του γονέα είναι κατάλληλη, όταν συντελεί προοδευτικά στην ανάπτυξη της αυτονομίας και της αυτορρύθμισης του παιδιού στη μάθηση.
- Η εμπλοκή των γονέων είναι κρίσιμη για τους μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες, κυρίως επειδή έχουν λιγότερο ανεπτυγμένες τις δεξιότητες μελέτης και αυτοδιαχείρισης και χρειάζονται περισσότερη υποστήριξη για να τις κατακτήσουν, στον βαθμό βέβαια που αυτό είναι εφικτό.
Μελέτη στο σπίτι: υποστήριξη από γονείς
Οι γονείς μπορούν να υποστηρίξουν το παιδί με:
- την επιλογή του κατάλληλου χώρου μελέτης,
- την απομάκρυνση ερεθισμάτων που διασπούν την προσοχή (π.χ. κινητό τηλέφωνο, ηλεκτρονικός υπολογιστής, μικρότερα αδέλφια),
- την οργάνωση χρόνου (π.χ. Πότε μελετώ; Πότε πηγαίνω για ύπνο;), κυρίως στις μικρότερες ηλικίες και με στόχο προοδευτικά την αυτοοργάνωση του μαθητή,
- την παροχή βοήθειας στην καθημερινή μελέτη όλων ανεξαιρέτως των μαθημάτων,
- την προετοιμασία για τα διαγωνίσματα,
- τον καθημερινό έλεγχο της κατ’ οίκον εργασίας,
- την ενημέρωση των εκπαιδευτικών για οποιεσδήποτε δυσκολίες αντιμετωπίζει το παιδί στη μάθηση και στην κοινωνική αλληλεπίδραση και προσαρμογή.
Γονείς και μελέτη – Τι κάνουμε:
- Φροντίζουμε να ξεκινήσει το παιδί το διάβασμά του, αφού έχει γευματίσει και έχει ξεκουραστεί.
- Κάθε φορά ασχολούμαστε με ένα γνωστικό αντικείμενο μόνο. Φροντίζουμε το παιδί να έχει πάνω στο γραφείο του ένα – ένα τα βιβλία και τα τετράδια του, για κάθε μάθημα ξεχωριστά.
- Δεν επιτρέπουμε την παρακολούθηση τηλεόρασης, παράλληλα, ούτε τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή, πριν από την ολοκλήρωση της μελέτης, εκτός κι αν αποτελεί απαραίτητο εργαλείο της σχολικής εργασίας (π.χ. για αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, ανάθεση εργασίας σε διαδικτυακή τάξη (e-class), άσκηση στον γραπτό λόγο από μαθητές με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, κ.ά.).
- Δεν αγχώνουμε το παιδί με το θέμα του χρόνου.
- Δεν το προκαταβάλλουμε αρνητικά σχετικά με τον όγκο των μαθημάτων του.
- Σεβόμαστε τον ρυθμό, με τον οποίο μαθαίνει.
- Ξεκινάμε από το δυσκολότερο προς στο ευκολότερο μάθημα, με το σκεπτικό ότι τα πιο δύσκολα γνωστικά αντικείμενα απαιτούν καθαρό, ξεκούραστο μυαλό και μεγαλύτερη νοητική προσπάθεια, που δεν μπορεί να καταβάλλει το παιδί, όταν έχει πλέον κουραστεί.
- Δεν παραμελούμε τα λεγόμενα «δευτερεύοντα μαθήματα».
- Ελέγχουμε τις προαπαιτούμενες θεωρητικές γνώσεις του παιδιού, πριν προχωρήσουμε στις ασκήσεις. Συχνό φαινόμενο αποτελεί η εκτέλεση ασκήσεων από τους μαθητές, χωρίς προηγουμένως να έχουν μελετήσει θεωρία.
- Αντιμετωπίζουμε τα λάθη του παιδιού ως προκλήσεις για μάθηση. Από τα λάθη μας μαθαίνουμε. Δεν κατηγορούμε το παιδί, όταν δεν τα καταφέρνει αλλά προσπαθούμε να καταλάβουμε το γιατί, πού δυσκολεύεται και να υποστηρίξουμε την κατανόηση.
- Καλλιεργούμε στο παιδί την αυτενέργεια, αυτοοργάνωση και αυτορρύθμιση στη μάθηση: Στόχος μας είναι να βοηθήσουμε το παιδί να μάθει προοδευτικά πώς να οργανώνει τη μελέτη του, να εργάζεται με μέθοδο, να διαχειρίζεται τον χρόνο του, να τηρεί το πρόγραμμα του, να ετοιμάζει μόνο του τη σχολική τσάντα του κ.ά..
- Αποφεύγουμε τη σύγκριση με «επιτυχημένα» αδέλφια ή συμμαθητές με καλύτερη σχολική επίδοση.
- Παρέχουμε στο παιδί ηθική υποστήριξη και λεκτική επιβράβευση, ενισχύοντας το κίνητρο για μάθηση και πρόοδο.
- Εκδηλώνουμε πάντα το ενδιαφέρον μας για τη μελέτη του παιδιού, έστω και αν δεν είμαστε εμείς που το βοηθάμε στο διάβασμα.
- Θυμόμαστε: Το παιδί φτάνει μέχρι εκεί που εμείς πιστεύουμε πως μπορεί (αυτοεκπληρούμενη προφητεία). Όλα τα ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι όλοι οι άνθρωποι με μέση, φυσιολογική νοημοσύνη μπορούν να αποφοιτήσουν από το πανεπιστήμιο.
Υποστηρίζοντας την οργάνωση της μελέτης
Υποστηρίζουμε την οργάνωση με:
- Χρονοδιάγραμμα μελέτης
- Ημερολόγιο καθηκόντων
- Λίστα προτεραιοτήτων
- Κατάκτηση της ύλης βήμα – βήμα, τεμαχίζοντάς την σε μικρούς επιτεύξιμους στόχους
- Ενίσχυση, επιβράβευση του παιδιού, όταν ολοκληρώνεται κάθε επιμέρους στόχος.
- Μικρά διαλείμματα για αποφυγή νοητικής κόπωσης.
Υποστηρίζοντας την κατανόηση
- Βοηθάμε το παιδί να μάθει:
- να διακρίνει τις σημαντικές πληροφορίες του κειμένου που διαβάζει,
- να υπογραμμίζει λέξεις – κλειδιά,
- να αναγνωρίζει τη δομή του.
- Ενθαρρύνουμε την τήρηση σημειώσεων στο περιθώριο της σελίδας (π.χ. ένα «ν» για ό, τι κατανοήθηκε, ένα «;» για ό, τι παραμένει αδιευκρίνιστο).
- Διδάσκουμε τη διατύπωση ερωτήσεων για τη βελτίωση της κατανόησης (ποιος; πού; πότε; πώς; τι; γιατί;).
- Χρησιμοποιούμε τεχνικές – στρατηγικές για την ενίσχυση της μνήμης (π.χ. αρκτικόλεξα)
- Υποστηρίζουμε την προσπάθεια του παιδιού να «μαθαίνει πώς να μαθαίνει».
«Τα παιδιά πρέπει να διδάσκονται πώς να μαθαίνουν και όχι τι να μαθαίνουν». (Margaret Mead)
Υποστηρίζοντας την παραγωγή γραπτού λόγου
- Μαθαίνουμε στο παιδί να ακολουθεί τα παρακάτω βήματα κατά την παραγωγή γραπτού λόγου:
- Εκφράζω τις ιδέες μου (κρατώ σημειώσεις, φτιάχνω ένα σχεδιάγραμμα για όσα στη συνέχεια θα γράψω),
- Κατηγοριοποιώ τις ιδέες μου,
- Θέτω τις ιδέες σε σειρά,
- Ελέγχω αν κάποιες δεν ταιριάζουν,
- Σημειώνω και διορθώνω τα λάθη μου.
- Έλεγχος: Μαθαίνουμε το παιδί μας να ελέγχει στο τέλος το κείμενό του:
- Στίξη – τονισμός
- Ορθογραφία
- Σύνταξη
Αναπτύσσοντας συμμαχία με τα παιδιά
- Υπομονή, ηρεμία, πειθώ. Όχι εξαναγκασμός και πίεση, γιατί έχουν επιπτώσεις στα κίνητρα μάθησης του παιδιού και προπάντων στη σχέση μας μαζί του.
- Προγραμματισμός της μελέτης. Βοηθάμε το παιδί να προγραμματίζει, να οργανώνει, να σχεδιάζει, να θέτει προτεραιότητες.
- Επικοινωνία – Ποιότητα χρόνου. Εξασφαλίζουμε χρόνο για ποιοτική επικοινωνία με το παιδί, πέρα από τη βοήθεια που παρέχουμε στα μαθήματα.
- Άθληση και ψυχαγωγία. Εξασφαλίζουμε στο παιδί χρόνο για αθλητισμό και ψυχαγωγία, ανεξάρτητα από την απόδοσή του στη μελέτη.
- Βοήθεια και κατάλληλη υποστήριξη ανάλογη με τις ανάγκες και την ηλικία του. Δεν κάνουμε εμείς τις εργασίες του παιδιού! Το θέμα είναι να προχωρά εκείνο κι όχι εμείς!
«Ποτέ μη βοηθάτε το παιδί σε μια εργασία που μπορεί να τα καταφέρει μόνο του» (Maria Montessori)
- Αποφεύγουμε τις υπερβολικές διορθώσεις, γιατί μειώνουν το κίνητρο και την αυτοεκτίμηση.
- Επιβραβεύουμε και ενισχύουμε το παιδί για την καλή προσπάθειά του, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Η επιτυχία θα έρθει σιγά – σιγά με τη συστηματική και μεθοδική εργασία, παρά τις σποραδικές ματαιώσεις και απογοητεύσεις.
- Ενθαρρύνουμε το παιδί, εστιάζοντας στο τωρινό επίπεδο εργασίας του, να αναγνωρίζει αν αυτό είναι καλύτερο σε σχέση με παλιότερα και όχι να συγκρίνει τα επιτεύγματά του με τα αντίστοιχα των συμμαθητών του.
- Είμαστε καλοί ακροατές! Ακούμε τα παράπονα και τις απογοητεύσεις του παιδιού.
- Αποφεύγουμε αρνητικά, επιτιμητικά σχόλια και χαρακτηρισμούς που πλήττουν την αυτοεικόνα και αυτοεκτίμηση του παιδιού.
- Βοηθάμε το παιδί μας να αναπτύξει ανεξαρτησία.
- Αν η εμπλοκή με τη μελέτη διαταράσσει τη σχέση μας μαζί του, η βοήθεια από άλλο πρόσωπο μπορεί να είναι η λύση.
- «Να συμπεριφέρεστε στο παιδί με τους καλύτερους τρόπους σας και να του προσφέρετε τον καλύτερο εαυτό σας». (Maria Montessori)
Θυμόμαστε:
- Οριοθέτηση σημαίνει αγάπη. Εμείς θέτουμε τα όρια στο παιδί μας. Τα χρειάζεται. Τα έχει ανάγκη.
- Δείχνουμε ενδιαφέρον για τη δική μας προσωπική ανάπτυξη και αυτοβελτίωση. Η καλύτερη διδαχή είναι το καλό παράδειγμά μας. Σβήνουμε τις πάσης φύσεως οθόνες και αξιοποιούμε τον ελεύθερο χρόνο μας στην ανάγνωση βιβλίων.
Γονείς και σχολείο
- Είμαστε σε ανοιχτή επικοινωνία με το σχολείο και αναπτύσσουμε συνεργασία μαζί του. Θέτουμε κοινούς στόχους για τα παιδιά – έχουμε κοινή αντιμετώπιση.
- Ενημερωνόμαστε για την πολιτική του σχολείου.
- Αναπτύσσουμε διάλογο για επίλυση προβλημάτων, σε κλίμα αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης.
- Πληροφορούμε το σχολείο για ενδεχόμενες ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες του παιδιού.
- Ανταλλάσσουμε πληροφορίες για εύρεση των κατάλληλων τρόπων στήριξής του.
- Ενισχύουμε και δεν ακυρώνουμε το έργο του σχολείου. Είμαστε πλάι, όχι απέναντι!
Έτσι, υπό προϋποθέσεις, η διεργασία της μάθησης μπορεί να είναι πηγή ενδυνάμωσης και αφετηρία ανάπτυξης για όλους!
Αναγνώρισε την αξία και πίστεψε
στις μοναδικές ικανότητες κάθε παιδιού.
Η αυτοπεποίθηση που θα νιώσουν
θα τους δώσει φτερά.
Maria Montessori
Καλή δύναμη σε όλους μας στο πολλαπλών απαιτήσεων έργο μας!
Έφη Μπουκουβάλα- Κλώντζα
φιλόλογος-ψυχολόγος
Μsc Επιστήμες Αγωγής – Μsc Εκπαίδευση Ενηλίκων
ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Λασιθίου