« στου γιασεμιού την ευωδιά, στων φύλλων το μουρμουρητό, στων άστρων τον χρυσό γιαλό»
πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 12 Αυγούστου το αφιέρωμα στον Οδυσσέα Ελύτη με τη συμπλήρωση των 20 χρόνων από το θάνατό του.
Το εξαιρετικό και πολυπληθές ακροατήριο παρακολούθησε με πολλή προσοχή και απόλυτο σεβασμό το λόγο και τη μουσική, δημιουργώντας μια ιδανική ατμόσφαιρα φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος, όπως ακριβώς ταιριάζει στον Ποιητή.
Ο οικοδεσπότης πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου «Ευαγγελίστρια», αφού καλωσόρισε ομιλητές και κοινό, έδωσε το λόγο στην κ. Μαρία Κωστάκη φιλόλογο και Πρόεδρο της ΠΛΕΑΜ, η οποία έκανε μια ταχεία περιδιάβαση στο ποιητικό έργο του Ο. Ελύτη( Προσανατολισμοί, Ήλιος ο Πρώτος, Άξιον εστί, Ήλιος ο Ηλιάτορας, Άσμα ηρωικό και πένθιμο, Μονόγραμμα, Δυτικά της λύπης κλπ.) σημειώνοντας «Ο ποιητής, γράφοντας, αναζητά τη διαφάνεια και καταλήγει να παράγει μία ποίηση που εκπέμπει φως. Φως του Αιγαίου, λαμπερό, αιώνιο που αντικαθρεπτίζεται στο γαλάζιο και διαχέεται παντού, απόδειξη ότι ο θάνατος του δημιουργού δεν οδήγησε στο χαμό του έργου του» και παρακάτω « Για τον Ελύτη η Ελλάδα είναι η συνεχής και αδιάκοπη αντίληψη που προκύπτει από την αρχαία κληρονομιά και τη βυζαντινή περίοδο, από τη λαϊκή παράδοση και τη σύγχρονη ιστορία» και ολοκλήρωσε με το λόγο της κριτικού λογοτεχνίας Ανθούλας Δανιήλ «η ποίηση του Ελύτη μας δείχνει την άλλη όψη των πραγμάτων. Πώς ο πραγματικός κόσμος προεκτείνεται στον ιδανικό, ή αντιστρόφως, πώς ο ιδανικός κόσμος προεκτείνεται στον πραγματικό. Πώς η ζωή προεκτείνεται στο θάνατο, πώς ο θάνατος είναι η συνέχεια της ζωής. Πώς εν τέλει η οδός άνω και η οδός κάτω είναι μία, κατά τη ρήση του Ηράκλειτου, και η ελληνική γη, η Νυν και Αεί, είναι η γη των θαυμάτων.»
Στη συνέχεια η φιλόλογος κ. Κατερίνα Γιωτοπούλου ανέπτυξε ένα πρωτότυπο θέμα και ανέδειξε μια άγνωστη πτυχή του Ελύτη, τη σχέση του με την εικόνα. «Ο Οδυσσέας Ελύτης το 1938, ένα χρόνο πριν την έκδοση της πρώτης ποιητικής συλλογής του «Προσανατολισμοί», δημοσίευσε στο περιοδικό Νέα γράμματα, ένα άρθρο με τίτλο «Η ποίηση του κινηματογράφου». Στο άρθρο αυτό επιχειρηματολογεί υπέρ της καλλιτεχνικής αξίας του κινηματογράφου γενικά και για την «αδιαμφισβήτητη», όπως γράφει, σχέση κινηματογράφου και ποίησης, κόντρα στη σοβαροφάνεια του πνευματικού κόσμου της εποχής (και όχι μόνο εκείνης της εποχής). Εκθειάζει ιδιαίτερα το έργο του Walt Disney. Ο Disney είχε δημιουργήσει το 1937 την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία κινουμένων σχεδίων «Η χιονάτη και οι 7 νάνοι», η οποία κέρδισε 8 βραβεία Όσκαρ». Ο Οδυσσέας Ελύτης στο άρθρο του λοιπόν γράφει: «(Ο Ντίσνεϋ) πέρασε γρήγορα από το απλό παιχνίδι στην καλλιτεχνική πράξη. Γιατί έχοντας σαν δεδομένα την απόλυτη ελευθερία και τη δυναμικότητα του σχεδίου από την μια και την υπάκουη σε οποιαδήποτε θέληση, μουσική προσαρμογή από την άλλη, σκέφτηκε πως είχε στο χέρι του μια οπτική και ακουστική παντοδυναμία που έπρεπε να την χρησιμοποιήσει […] προς μια καθαρά αντιρρεαλιστική άποψη, δίνοντας ακριβώς εκείνο που μπορούσε να γίνει στο φυσικό κόσμο (άρα να αντιγραφεί), εκείνο που θα θαρρούσε πως αποτελεί τον κόσμο της φαντασίας και που ως σήμερα είχε βρει μιαν εκδήλωση διαφορετικής υφής στο ποίημα, στο όνειρο, στο παραμύθι».
Με το χρώμα ο Ντίσνεϋ, λέει ο Ελύτης «δυνάμωσε την οπτική εντύπωση λούζοντας με δροσιά την πριμιτιβιστική του χάρη. …. Τα δέντρα, τα φυτά, τα λουλούδια, τα σύννεφα, οι ρίζες, οι λίμνες και τα ποτάμια αποκτήσανε για πρώτη φορά κίνηση, επαναστατήσανε καταλύοντας την καθήλωση τους στο έδαφος και περιβληθήκανε με ανθρώπινες και υπεράνθρωπινες δυνάμεις που, ξανοίγοντας έναν κόσμο άγνωστο, αυθόρμητο, παρθενικό και εντελώς καινούργιο, αναγκάσανε και τον πιο αποστεωμένο και λογικό άνθρωπο, να αναγνωρίσει την ποιητική αξία της πρωτογονικής αυτής αποκάλυψης»
Και η ποίηση που ακολούθησε ο Ελύτης ήταν αυτή της υπέρβασης της καθημερινής πραγματικότητας με τη γλώσσα και την εικόνα: αυτή που δημιουργεί νέες σημασίες, νέες σημάνσεις, νέες συνάψεις λέξεων, νέες φράσεις, επινοεί μια άλλη μορφή αντισυμβατικής γλώσσας, όπως ο Ντίσνεϋ επινόησε ένα άλλο κώδικα. Και οι δυο δημιουργοί ξυπνούν, ή καλύτερα να δίνουν σάρκα , στο όνειρο, το συναίσθημα, τη φαντασία. Πρόκειται για την ικανότητα να βλέπεις μέσα στα πράγματα.
Ο Ελύτης υπηρετεί μια ποίηση όχι μόνο ή κυρίως ακουστική, αλλά οπτική. Με όλες τις σημασίες της λέξης. Έχει λοιπόν μια ιδιαίτερη σχέση με την τέχνη της κινούμενης εικόνας και με την εικόνα γενικά. Ο εικαστικός Ελύτης είναι μια κυρίαρχη πλευρά του δημιουργού, αξεχώριστη από το συνολικό του έργο. Γι αυτό θα κάνουμε μια αναφορά στα οπτικά ποιήματα του Ελύτη – τα κολάζ, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας. Τα κολάζ επινοήθηκαν από τους κυβιστές Μπρακ και Πικασο το 1912 και 1914 και αργότερα τις δυνατότητες του κολάζ εκμεταλλεύονται οι ντανταιντες και οι σουρεαλιστές. Το κολάζ που δεν είναι ζωγραφική, δεν είναι φωτογραφία, είναι υβρίδιο, όπως και το σινεμά άλλωστε. Τα κολάζ είναι μια ανατροπή των μηρυκαστικών συνηθειών του βλέμματος, αιφνιδιάζουν με αλυσιδωτές εκπλήξεις.» Και ολοκλήρωσε με την ανάγνωση του ποιήματος από Τὸ Φωτόδεντρο καὶ ἡ δέκατη τέταρτη Ὀμορφιά (1971)
«Μ᾿ ἕνα τίποτα ἔζησα
Μονάχα οἱ λέξεις δὲ μοῦ ἀρκούσανε
Σ᾿ ἑνὸς περάσματος ἀέρα
ξεγνέθοντας ἀπόκοσμη φωνὴ τ᾿ αὐτιά μου
φχιὰ
φχιοὺ φχιού
ἐσκαρφίστηκα τὰ μύρια ὅσα…
Ὥσπου τέλος ἔνιωσα
κι ἂς πᾶ᾿ νὰ μ᾿ ἔλεγαν τρελὸ
πῶς ἀπό ῾να τίποτα γίνεται ὁ Παράδεισος.»
Το δεύτερο μέρος του αφιερώματος ήταν η μουσική. Η μεικτή πολυφωνική χορωδία του ΠΑΟΔΑΝ υπό τη Διεύθυνση του μαέστρου Μανώλη Κανακάκη και με σολίστ τον υπέροχο Γιάννη Κασσωτάκη, έφεραν στα χείλη όλων την ποίηση του Ελύτη, το θαλασσινό τριφύλλι, το τρελοβάπορο, με το λύχνο του άστρου, ένα το χελιδόνι, της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ, της αγάπης αίματα, κάτω στης μαργαρίτας τ’ αλωνάκι από τις συλλογές Τα ρω του έρωτα, Ήλιος ο Πρώτος και Άξιον Εστί, και μάγεψαν τους πάντες. Ενδιάμεσοι συνδετικοί κρίκοι τα κορίτσια Ιωάννα Φούσκη και Σταυρούλα Μπαμπαλή με τις όμορφες δροσερές απαγγελίες τους έδιδαν τον τόνο που θα επιθυμούσε ο ίδιος ο Ποιητής.
«Ποιος έχει το χρυσό κλειδί
όπου ανοίγουν οι ουρανοί;
-Ένα κορί- ένα κορί-
ένα κορίτσι το ‘χει »
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τη φιλοξενία του συλλόγου «Ευαγγελίστρια» στο κοινό και την χορωδία, η οποία κέρδισε την αγάπη και το θαυμασμό των παρευρισκομένων.
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ «ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΡΙΑ» – ΠΛΕΑΜ
