Το έργο τέχνης που κοσμεί τον τάφο του Μεγάλου Κρητικού Ευεργέτη Α.Φ. Παπαδάκη και οι ευθύνες όλων μας.

… γράφει η Πελαγία Ελ. Πετράκη, Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός, MSc. πρώην Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου Κρήτης

Θλίψη μου έχει δημιουργήσει η ιστορία που πρόσφατα έχει βγει στο φως της δημοσιότητας και αφορά την αποκατάσταση της γλυπτικής σύνθεσης του ταφικού μνημείου του Εθνικού Ευεργέτη και Αρχηγού της Κρητικής Επανάστασης Α. Φ. Παπαδάκη.

Με σεβασμό στην μνήμη του συμπατριώτη μας Μέγα Ευεργέτη παραθέτω τα εξής ιστορικά γεγονότα:

Ο Αντώνιος γεννήθηκε το 1810 στο Ψυχρό Λασιθίου, στην Κρήτη. Ο πατέρας του, ο παπάς Φραγκιάς Παπαδάκης, σφαγιάστηκε από τους Τούρκους το 1823 και ο μικρός Αντώνιος αιχμάλωτος μαζί με δύο αδέλφια του μεταφέρθηκαν στην Αλεξάνδρεια. Κατάφερε να απελευθερωθεί, να σπουδάσει γεωπονία και απέκτησε πολλά χρήματα. Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1848, δεν απέκτησε ποτέ οικογένεια , ούτε είχε παιδιά και έζησε ευεργετώντας την πατρίδα του. Με ανιδιοτελή αγάπη για την πατρίδα χρηματοδότησε και ηγήθηκε της Κρητικής Επανάστασης του 1866.

Όταν ήταν εν ζωή, η Πολιτεία τον τίμησε με το παράσημο του Σωτήρος και η κηδεία του έγινε με στρατιωτική πομπή από τη Μητρόπολη Αθηνών.

Ο Α.Φ. Παπαδάκης, ένθερμος υποστηρικτής της αξίας της Ελληνικής Παιδείας, χρηματοδότησε την ανέγερση του Δημοτικού Σχολείου και του Πολυτεχνείου στο Ψυχρό Οροπεδίου Λασιθίου, τη δημιουργία της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Ηράκλειου (μετέπειτα Βικελαία) και του πρώτου Γυμνασίου στο Ηράκλειο.

Κατά την διάρκεια του βίου του ενίσχυσε οικονομικά το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και το όρισε ως αποκλειστικό κληρονόμο ολόκληρης της περιουσίας του, με αποτέλεσμα ως σήμερα -143 χρόνια μετά – να δίδονται υποτροφίες χάρη σε αυτό το κληροδότημα.

Το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο μετά το θάνατο του τοποθέτησε, ως δείγμα τιμής μαρμάρινη προτομή του Παπαδάκη στη μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών (σήμερα έχει αφαιρεθεί από την αρχική της θέση), καθώς επίσης ανήγειρε προτομή του και γλυπτική σύνθεση στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών (είναι δίπλα στη Κοιμωμένη του Χαλεπά-Σοφία Αφεντάκη).

Το ταφικό μνημείο είναι αδιαμφισβήτητα ιστορικό έργο τέχνης καθώς είναι δημιουργία του μεγάλου έλληνα γλύπτη του 19ου αιώνα Γ. Βρούτου. Δικό του έργο υπάρχει και έξω από την Εθνική Γλυπτοθήκη, δίπλα στην Εθνική Πινακοθήκη.

Το 1946 ο Παναγιώτης Δεμέστιχας – μετέπειτα καταδικασμένος δωσίλογος- «παραπλανεί» το Πανεπιστήμιο προκειμένου να του παραχωρήσει το ταφικό μνημείο, ισχυριζόμενος πως ανήκει στην οικογένεια του καθώς, ψευδώς δηλώνει ότι είναι απόγονος του Παπαδάκη. Έτσι ο τάφος του Α.Φ. Παπαδάκη περνά στην κατοχή της οικογένειας Δεμέστιχα και χρησιμοποιείται ως οικογενειακός τάφος μέχρι και σήμερα.

Ο Παναγιώτης Δεμέστιχας και μέλη της οικογένειας του είναι θαμμένοι μαζί με τον Α.Φ. Παπαδάκη στο Ά Νεκροταφείο Αθηνών. Χαραγμένα τα ονόματα διακρίνονται στις φωτογραφίες της Ιστορικής Ταφικής Σύνθεσης πάνω στην προτομή του Α.Φ. Παπαδάκη. Επίσης άγαλμα του Δεμέστιχα τοποθετήθηκε στην αρχική γλυπτική σύνθεση.

Η ταφική σύνθεση με την υπ’αριθμ. ΦΕΚ 1604/Β/04-12-2001 Υ.Α χαρακτηρίζεται ως ιστορικό διατηρητέο Μνημείο και έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία.

Με την υπ’αριθμ 135220/05-04-2021 απόφαση της Γενικής Δ/νσης Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών έργων, δ/νσης προστασίας και αναστήλωσης νεώτερων και σύγχρονων μνημείων ανακλήθηκε η από 30-03-21 εισήγηση της δ/νσης του Υπουργείου Πολιτισμού.

Η ανακληθείσα εισήγηση αναφέρει « … μεταγενέστερες επεμβάσεις αλλοιώνουν την αρχική σύνθεση και το πρωτότυπο έργο του γλύπτη που χαρακτηρίστηκε ως μνημείο, αποτελούν στοιχεία ξένα με το θεματικό και συμβολικό περιεχόμενο και πρέπει με τον κατάλληλο τρόπο να απαλειφθούν»

Η εισήγηση που ανακλήθηκε πρότεινε ουσιαστικά την αφαίρεση από το ταφικό μνημείο των επεμβάσεων που έγιναν από τον Παναγιώτη Δεμέστιχα, δηλαδή να αφαιρεθεί η προτομή του δωσίλογου από τη γλυπτική σύνθεση και να φύγουν τα χαραγμένα ονόματα από την προτομή του Α.Φ. Παπαδάκη.

Η ανάκληση της εισήγησης έχει δημιουργήσει πλήθος ερωτηματικών και μεγάλη δυσαρέσκεια στους πολίτες, τους εκπροσώπους και τους φορείς της Κρήτης.

Ως Έλληνες νιώθουμε υπερήφανοι που τα τελευταία 200 χρόνια έχουμε αντιμετωπίσει εξαιρετικά δύσκολες καταστάσεις, έχουμε βρει το δρόμο προς την πρόοδο και την ομαλότητα και έχουμε εδραιώσει μια σύγχρονη Δημοκρατία, μέλος του ανεπτυγμένου δημοκρατικού κόσμου.

Τιμώντας τη μνήμη και την προσφορά του Εθνικού μας Ευεργέτη, Χορηγού και Πολιτικού Αρχηγού της Μεγάλης Κρητικής Επανάστασης και αφήνοντας πίσω τις στιγμές που συσκότισαν την πρόσφατη ιστορία μας, έχουμε χρέος να εξαλείψουμε τις παρεμβάσεις που έγιναν στο έργο τέχνης που κοσμεί τον τάφο του.

Αποτελεί προσβολή της μνήμης του Α.Φ. Παπαδάκη το γεγονός ότι ο τάφος του έχει περιέλθει επί δεκαετίες στην κατοχή της οικογένειας Δεμέστιχα. Η πολιτεία οφείλει να παρέμβει ώστε το ταφικό μνημείο να είναι αφιερωμένο αποκλειστικά και μόνο στον Εθνικό μας Ευεργέτη.

Το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο, ως κληρονόμος και διαχειριστής της περιουσίας του Α.Φ. Παπαδάκη έχει ηθική υποχρέωση να προστατεύσει τις προτομές που το ίδιο ανήγειρε και να διαφυλάξει τη μνήμη του Μεγάλου του Χορηγού.

Συμπαραστέκομαι στο κάλεσμα του Δημάρχου Οροπεδίου Γιάννη Στεφανάκη για την αποκατάσταση του ταφικού μνημείου και συμφωνώ με τη δήλωση του: «Απόγονοι του Α. Φ. Παπαδάκη είμαστε Όλοι μας»

Σητεία 15.4.2021

Πελαγία Ελ. Πετράκη, Διπλ. Πολιτικός Μηχανικός, MSc.

πρώην Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου Κρήτης

Υ.Γ. « Ο Παναγιώτης Δεμέστιχας (1884- 14 Νοεμβρίου[2] 1960) ήταν αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Γεννήθηκε το 1885 στο Κορώνι Λακωνίας. Υπηρέτησε ως αρχηγός του Στρατιωτικού Οίκου του Βασιλέως (1938-39) και στον πόλεμο 1940-41 ως διοικητής του Α’ και Ε’ Σώματος Στρατού. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής διετέλεσε υπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Τσολάκογλου και μεταπολεμικά καταδικάστηκε ως δωσίλογος. Απεβίωσε το 1960.» Wikipedia 15.4.2021