του Γιώργου Καφφετζάκη
Στην εποχή μας, ο σχεδιασμός και η προσπάθεια που καταβάλλεται παγκοσμίως, ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες περιβάλλοντος στις πόλεις για την υγεία, την ασφάλεια, την ποιότητα ζωής και την οικονομική ανάπτυξη, είναι τεράστια και η επιτυχία της εξασφαλίζεται με. την προώθηση της μυϊκής κίνησης στην πόλη, η οποία περιλαμβάνει τις πεζές αλλά και με το ποδήλατο μετακινήσεις των ατόμων. Αυτές αντιπροσωπεύουν τον πιο «αθώο» τρόπο μετακίνησης, ενώ επιπλέον είναι απόλυτα συμβατά με τις πολιτικές αστικών αναπλάσεων και αποτελούν τα πιο σημαντικά όπλα της στρατηγικής προς τη βιώσιμη πόλη.
Ένα ασφαλές και αναβαθμισμένο περιβάλλον για τους πεζούς και τους ποδηλάτες, προκρίνει την βελτίωση της ποιότητας ζωής, την εξυγίανση της κεντρικής περιοχής και της πόλης συνολικά και φυσικά την επανασυγκρότηση των στοιχείων που αναδεικνύουν την ταυτότητα και τη φυσιογνωμία της. Η δημιουργία ενός μελετημένου και ευχάριστου περιβάλλοντος και η παράδοση του στους πολίτες για περπάτημα και χρήση ποδηλάτου στους δρόμους της γειτονιάς, αλλά και στους κεντρικούς δρόμους, συντελεί στην ύπαρξη μιας πόλης φιλικής, προσπελάσιμης και με ανθρώπινη ταυτότητα απέναντι όχι μόνο στους κατοίκους της αλλά και στους επισκέπτες, στα παιδιά και στα άτομα μειωμένης κινητικότητας.
Πρωταρχικός λοιπόν σκοπός πρέπει να είναι η ανάδειξη της Νεάπολης ως βιώσιμη πόλη, γεγονός που επιτυγχάνεται με την προώθηση των γεωγραφικών, πολεοδομικών, πολιτιστικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών της. Στα πλαίσια λοιπόν αυτής της αστικής βιωσιμότητας, οι μετακινήσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται με περιβαλλοντικά φιλικούς τρόπους, προωθώντας τις πεζές και με ποδήλατο μετακινήσεις.
Με αφορμή λοιπόν τη συζήτηση, που καλώς έχει ξεκινήσει εδώ και αρκετό καιρό, για το περιστασιακό κλείσιμο της πλατείας της Νεάπολης και την μετατροπή της σε πεζόδρομο, οι γνώμες και οι απόψεις που διατυπώνονται, προκαλούν ένα αίσθημα προβληματισμού, καθώς ανακύπτουν πλήθος ερωτημάτων που αφορούν τον σχεδιασμό ενός τέτοιου εγχειρήματος. Σε πρόσφατη συνεδρίαση του Τ.Σ. Νεάπολης, η οποία μάλιστα έγινε παρουσία των κοινωνικών φορέων, αλλά εν απουσία του ΤΕΕ για ένα τόσο σημαντικό κυκλοφοριακό θέμα!!!, κατατεθήκαν απόψεις (βλ. άρθρο fonien.gr με τίτλο «Έχει πολύ δρόμο ακόμα η λήψη τελικής απόφασης για το κλείσιμο του…. δρόμου») οι οποίες θα μπορούσαν, υπό άλλες συνθήκες, να διαμορφώσουν ένα αναπτυξιακό μοντέλο κυκλοφοριακής πολιτικής, σε μια πόλη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Νεάπολης.
Μικρές πόλεις σαν τη Νεάπολη υποφέρουν από έλλειψη υποδομών, διαθέτουν ένα κέντρο, το οποίο ταλαιπωρείται από έντονο κυκλοφοριακό και πρόβλημα άναρχης στάθμευσης, με απειλητικές προεκτάσεις για το μέλλον. Επίσης, οι κάτοικοι χρησιμοποιούν τα οχήματα τους ακόμα και για τις πιο κοντινές αποστάσεις, με συνέπεια το πρόβλημα να διογκώνεται ακόμα περισσότερο. Συνεπώς αν οι πολιτικές ενός σχεδιασμού αστικής και κυκλοφοριακής αναβάθμισης είναι αποσπασματικές με μικρές επεμβάσεις και ενέργειες, όλα τα προβλήματα θα παραμένουν.
Οι Τοπικές αρχές σε συνεργασία με τους κοινωνικούς φορείς, αλλά και τους θεσμοθετημένους συμβούλους της πολιτείας, θα πρέπει να δείξουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων με ολοκληρωμένες ενέργειες. Η ικανότητα προσαρμοστικότητας των μικρών επαρχιακών πόλεων σε ένα αστικό σχεδιασμό που θα αναδεικνύει την ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους, μπορεί να συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό τους για την μελλοντική τους ανάπτυξη, με υποδομές, δίκτυα και αναβαθμισμένο περιβάλλον. Κεντρικός πολιτικός στόχος θα πρέπει να είναι ο αναβαθμισμένος ρόλος της πόλης μέσω της Βιώσιμης Κινητικότητας, όχι όμως με δράσεις μικρών προοπτικών, χωρίς μια ολοκληρωμένη πολιτική ή στρατηγική ικανή να αλλάξει η εικόνα της.
Η βιωσιμότητα του πεζόδρομου πρέπει να προκύπτει μέσα από μια επιστημονική προσέγγιση και ένα σχεδιασμό που θα αποβλέπει στην ουσιαστική χρήση του και στην κατάθεση συγκεκριμένης πρότασης στόχων, ως ένα στοιχειώδες βήμα σεβασμού και πραγματικού ενδιαφέροντος της πολιτείας απέναντι στον πολίτη. Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να είναι αποτέλεσμα μιας τυχαίας οργάνωσης του χώρου με συνέπεια το τυχαίο λειτουργικό και αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά θα πρέπει να οργανώνεται σωστά και να ταυτίζεται με την κατασκευή ενός κατάλληλου χώρου με στοιχεία λειτουργικότητας, αρχιτεκτονικής πληρότητας και αισθητικού ενδιαφέροντος. Αναγκαία προϋπόθεση είναι η πόλη να ασκεί μια ουσιαστική και συνεχή αυστηρή πολιτική ελέγχου της κίνησης – στάθμευσης των οχημάτων και την δημιουργία ενός πλέγματος ροής πεζών, εξασφαλίζοντας την άνετη και ευχάριστη μετακίνηση πεζών και με ταυτόχρονη αποτροπή της χρήσης των αυτοκινήτων για μικρές διαδρομές στις κεντρικές περιοχές της πόλης. Έτσι δημιουργείται ένα καλύτερο αστικό περιβάλλον και οι συνθήκες για περισσότερη και καλύτερη επαφή – επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, με αποτέλεσμα την αύξηση του αριθμού των χρηστών, πεζών και ποδηλατών, που χρησιμοποιούν τον δρόμο μετά την πεζοδρόμησή του. Η αυξημένη κίνηση αυτή έχει ως αποτέλεσμα την οικονομική αναζωογόνηση της περιοχής, καθώς τα μεγέθη των ροών των πεζών είναι ευθέως ανάλογα με τα κέρδη των καταστημάτων της περιοχής.
Κατά τον καθηγητή Σαπουνάκη, το στοιχείο που μένει στο μυαλό των ανθρώπων όταν αξιολογούν την ζωντάνια μιας πόλης είναι η ζωτικότητα της κίνησης των πεζών στα κεντρικά σημεία της. Σε αυτούς αν προστεθούν και οι ποδηλάτες στους δρόμους μιας πόλης είναι απόδειξη πολιτισμικής ακμής.
Για την προώθηση του ποδήλατου ως μέσου καθημερινής μεταφοράς στην πόλη απαραίτητη είναι η δημιουργία ασφαλών συνθηκών κυκλοφορίας για τους ποδηλάτες, δυνητικούς και μη, με κάποιες οδικές αναπλάσεις που αφορούν στην ασφάλεια. Συγχρόνως ο ίδιος ο σχεδιασμός του ποδηλατικού δικτύου μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της αισθητικής του οδικού περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, οι έγχρωμοι ασφαλτοτάπητες, κάνουν το δίκτυο ευκολότερα αναγνώσιμο, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα βελτίωση της αισθητικής της πόλης και αναβάθμιση της εικόνας του ποδηλάτου. Επίσης το δίκτυο μπορεί να επεκταθεί και στην περιβάλλουσα ύπαιθρο της Νεάπολης, με μεγάλου μήκους ευχάριστες διαδρομές, κυρίως μέσω των αγροτικών δρόμων όπου η παρουσία του αυτοκινήτου είναι ελάχιστη.
Στόχος λοιπόν της Νεάπολης θα πρέπει να ένας σχεδιασμός ώστε να γίνεται όλο και πιο δραστήρια, να δέχεται όλο και περισσοτέρους επισκέπτες και οι κάτοικοί της να είναι όλο και πιο κινητικοί, με περισσότερες ελευθερίες μετακίνησης, θέτοντας κανόνες που θα οργανώνουν τη λειτουργία της και θα επιβάλλουν συμπεριφορές πιο συλλογικές. Αυτό είναι αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η οποία έχει το θεσμικό ρολο να προβάλλει τη χρήση δικτύου πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων και να την ενθαρρύνει. Η οργάνωση μιας τέτοιας πολιτικής απαιτεί τη συνεργασία διαφόρων τομέων της διοίκησης (πολεοδομία, δημόσια έργα, δημόσιες μεταφορές, εκπαίδευση, τροχαία) και του ιδιωτικού τομέα (εμπόριο, επιχειρηματίες, πωλητές και επισκευαστές ποδηλάτων κ.α.). Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και τα μέσα του, κάθε Δήμος πρέπει να θέσει τις δικές του προτεραιότητες ή να λάβει ειδικά μέτρα δράσης. Η μίμηση μέτρων, που αποδείχθηκαν αποτελεσματικά σε άλλες πόλεις, μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες, εάν δεν συνεκτιμηθεί το σύνολο του μελετημένου προγράμματος στο οποίο εντάσσονται.
Η δημιουργία περιοχών ήπιας κυκλοφορίας και οι αναπλάσεις δεν έχουν νόημα αν δεν ανήκουν σε μια ολοκληρωμένη πολιτική που θα περιλαμβάνει ειδικές συνιστώσες για τον πεζό και το ποδήλατο, όπως κατασκευή πεζο(ποδηλατο)δρόμων, εκστρατείες ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης και βελτίωσης της εικόνας του ποδηλάτου, υποδομές, χώρους στάθμευσης κλπ.
Κάτω από αυτό το πρίσμα θα περίμενε κανείς, μέσα από μια συνεδρίαση ενός Τοπικού Συμβουλίου, αντί για ένα «ψυχρό» κλείσιμο πλατείας, να γίνει ένας παραγωγικός διάλογος, με κατάθεση συγκεκριμένων απόψεων, στόχων, πολιτικού οράματος και τρόπων υλοποίησης. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την καλή διάθεση. Η αμφιβολία είναι στην ικανότητα της διαχείρισης των στόχων και της προοπτικής της Νεάπολης. Εάν αυτά βεβαίως υπάρχουν.
Γιώργος Καφφετζάκης
πολιτικός μηχανικός
