Ακολουθεί η εμπνευσμένη ομιλία από την φιλόλογο του ΓΕΛ Νεάπολης Χρυσούλας Πατεράκη που έγινε μετά τό πέρας της δοξολογίας ανήμερα της 28ης Οκτωβρίου 2020 στην Μεγάλη Παναγία Νεάπολης.
80 χρόνια έχουν περάσει από τότε, γι’ αυτό και εκφράζεται η ανησυχία μήπως η χρονική απόσταση ξεθωριάσει κάπως τη δόξα και την τεράστια σημασία εκείνου του γεγονότος. Αυτή η απαισιόδοξη υπόθεση καταλύεται με τη διδασκαλία της ιστορίας, της διαρκούς μνήμης του λαού δηλαδή. Η μνήμη κάνει τον άνθρωπο να έχει συνείδηση της συνεχούς ύπαρξής του στο χρόνο. Ενώνει το παρελθόν με το παρόν, προδιαγράφει το μέλλον, είναι διδακτέα και αντικείμενο μάθησης.
Η μελέτη της ιστορίας και η τιμή επετείων όπως η σημερινή, αποτελεί πολιτιστικό αγαθό μεγάλης αξίας, που δεν είναι ατομική αλλά συλλογική περιουσία. Η ιστορία είναι αιώνια, ζεσταίνει την ψυχή του έθνους και το βοηθά πατώντας γερά πάνω της, να αγωνιστεί, να αρνηθεί, να εξουδετερώσει πρακτικά τα σφάλματά του για να επαναλάβει μέσα στα σύγχρονα δεδομένα της ζωής τα κορυφώματα του παρελθόντος, να τα μετουσιώσει σε παρόν και να προβάλει καθαρή και λάμπουσα την ιστορική του φυσιογνωμία.
Η σημερινή επέτειος, αλλά και κάθε επέτειος, δεν είναι τίποτε άλλο από το κοίταγμα από ψηλά, όχι πλέον του ελληνικού χώρου, αλλά του ελληνικού χρόνου, που συμπυκνώνεται ολόκληρος σε μια τελετή, όπως αυτή εδώ, αφιερωμένη στην απόφαση του ελληνικού λαού να αρνηθεί και να αντισταθεί στην Νέα Τάξη που ήθελαν να επιβάλλουν στον κόσμο οι δυνάμεις του Άξονα.
Στην τέταρτη δεκαετία του 20ου αιώνα η Ευρώπη ήταν ένα καζάνι που κόχλαζε, έτοιμο να εκραγεί. Μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο δημιουργείται ο Άξονας Ρώμης – Βερολίνου που σταδιακά απλώνει την κυριαρχία του στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Μια μια οι φιλελεύθερες ευρωπαϊκές χώρες λυγίζουν και αδυνατούν να αναχαιτίσουν τη λαίλαπα που απειλεί να αλλάξει το χάρτη του πλανήτη, χτίζοντας τη «νέα τάξη πραγμάτων» πάνω στο αίμα αθώων λαών.
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα μπαίνει στον πόλεμο, όταν στις 15 Αυγούστου 1940, και αφού έχουν προηγηθεί αλλεπάλληλες προκλήσεις, οι Ιταλοί τορπιλίζουν το πολεμικό πλοίο «Έλλη» στο λιμάνι της Τήνου. Η άνανδρη και αναίτια αυτή πράξη και μάλιστα τη συγκεκριμένη ημέρα εξήγειρε τα πνεύματα και χαλύβδωσε την ενότητα του ελληνικού λαού, θίγοντας καίρια την εθνική και θρησκευτική του συνείδηση. Έτσι, όταν λίγο αργότερα οι Ιταλοί ζητούν να περάσουν από τα εδάφη μας προωθώντας τα κατακτητικά τους σχέδια, το ΟΧΙ ξεπηδά αβίαστα από τα βάθη της αδούλωτης ελληνικής ψυχής, όχι ως λόγος της στιγμής, αλλά ως λόγος παλαιός και ώριμος, ως συνέχεια του «μολών λαβέ» του Λεωνίδα, ως αποτέλεσμα του οράματος των αγωνιστών του ’21, ως το καταστάλαγμα της ελληνικής ιστορίας που έχει συνηθίσει τέτοιες απαιτήσεις από πολλούς σφετεριστές μας.
Από τότε το ΟΧΙ ηχεί παντού σαν αναστάσιμος παιάνας, σαν κραυγή νίκης. Μια φτωχή και μικρή σε γεωγραφική έκταση και πληθυσμό χώρα, με περιορισμένα στρατιωτικά μέσα, τολμά να ορθώσει το ανάστημά της και να προβάλει αντίσταση. Οι αριθμοί δεν δίνουν καμιά πιθανότητα νίκης, αλλά η βαριά εθνική κληρονομιά δεν αφήνει περιθώρια υποχώρησης. Οι πνευματικές και ηθικές δυνάμεις που φωλιάζουν στα βάθη της ελληνικής ψυχής αποδεικνύονται και αυτή τη φορά ανώτερες από τις υλικές δυνάμεις των επίδοξων κατακτητών. Χάρη σ’ αυτές η μικρή Ελλάδα θα κατατροπώσει μια ολόκληρη αυτοκρατορία και θα αντισταθεί με σθένος στους Γερμανούς, που τελικά στις 27 Απριλίου 1941 υψώνουν τη ναζιστική σημαία στην Αθήνα για να ακολουθήσει η αδυσώπητα σκληρή γερμανική κατοχή ως τις 12 Οκτωβρίου 1944.
Το «ΟΧΙ» είναι ένα μεγάλο ιστορικό κεφάλαιο, είναι το μέγιστο κατόρθωμα της ενότητας των Ελλήνων και ουσιαστικά δεν αποτελεί άρνηση, αλλά ιστορική κατάφαση. Είναι μνήμη, χρέος, σταθμός με βαθύ νόημα γιατί θα συμβολίζει αιώνια την πάλη του δίκαιου με το άδικο, την πάλη για την αρετή και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το μήνυμα του είναι πάνω από όλα μήνυμα υπεράσπισης της ανθρώπινης τιμής και αξιοπρέπειας. Είναι μήνυμα της αποφασιστικότητας των Ελλήνων, της αποφασιστικότητας ενός λαού, όταν προασπίζει την πατρίδα του. Αποτελεί απόδειξη των δυνατοτήτων μιας χώρας, μιας κοινωνίας, των πολιτών της, όταν υπάρχει πάθος, όταν υπάρχει προσήλωση σε στόχους και αρχές.
Και ίσως σήμερα το μήνυμα του ΟΧΙ να είναι πιο διαχρονικό και επίκαιρο από ποτέ. Καλούμαστε λοιπόν κάτω από διαφορετικές συνθήκες να υψώσουμε τα δικά μας τείχη, να προβάλουμε τη δική μας αντίσταση και να πούμε τα δικά μας μικρά ή μεγάλα ΟΧΙ, ενθυμούμενοι την περίφημη ρήση του Καβάφη «Σε μερικούς ανθρώπους έρχεται μια μέρα που πρέπει το μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Όχι να πούνε».
Αν θέλουμε να πορευόμαστε με αξιοπρέπεια στην καθημερινότητά μας, το σύγχρονο ΟΧΙ θα πρέπει να απευθύνεται στον κάθε είδους φασισμό, στις κάθε είδους εξαρτήσεις, στον άκρατο υλισμό, στην αναξιοκρατία, στην ηθική παρακμή, στην ισοπέδωση αρχών και αξιών, στη μαζοποίηση, στην ασυδοσία λόγων και έργων, στην κάθε μορφή εγκληματικής συμπεριφοράς, στην αλλοτρίωση της παράδοσης και του πολιτισμού μας.
Αυτό άλλωστε είναι και το παιδαγωγικό μήνυμα που μας παραδίδει η γενιά του ’40. Ως γονείς και ως δάσκαλοι έχουμε ιερό χρέος να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση των παιδιών μας, να καλλιεργήσουμε τις ιδιαίτερες κλίσεις τους, να τα βοηθήσουμε να εκφραστούν, να γίνουν ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να πορευτούν με αξιοπρέπεια στη ζωή τους.
Κλείνοντας το σύντομο αυτό αφιέρωμα θα πρέπει να θυμόμαστε πως η επέτειος του ΟΧΙ είναι η ευκαιρία που μας δίνεται κάθε χρόνο και ιδιαίτερα φέτος, για προβληματισμό και αναβάπτιση στα ιδεώδη της Δημοκρατίας, της εθνικής αυτοπεποίθησης, της ετοιμότητας και της ιστορικής συνέχειας και που μας προτρέπει και μας καθοδηγεί στη βάση των στίχων του Ο. Ελύτη
Του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει: Ελευθερία.
Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν τον δρόμο: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Χρυσούλα Πατεράκη, φίλολογος ΓΕΛ Νεάπολης