“Τιμή στην δική ηρωίδα του τόπου μας την Κριτσωτοπουλα τη Ροδάνθη μας από τρεις υπέροχους Κριτσώτες που ο καθένας τιμά τον τόπο του με αυτό τον υπέροχο τρόπο. Μπραβο σε όλους. Εισαστε όλοι υπέροχοι..” γράφει ο Νίκος Τζιρής και εμείς επαυξάνουμε.
εξαιρετική δουλειά που όλοι πρέπει να δουν και κυρίως να ΑΚΟΥΣΟΥΝ μέσα τους το τραγούδι έχει ήδη χιλιάδες θεάσεις και μόλις ξεκίνησε την πορεία του.
Μουσική διασκευή: Δημήτρης Σγουρός
Στίχοι: Διαλλινομιχάλης
Τραγούδι: Άννα Μασσάρου
Παίζουν: Δημήτρης Σγουρός βιολόλυρα-λυράκι Μανόλης Πάγκαλος λαγούτο
Ηχοληψία: Κώστας Τυμπακιανάκης, Άγιος Νικόλαος 25η Μαρτίου 2021.
Η Κριτσωτοπούλα Ροδάνθη
Γεννήθηκε στην Κριτσά και ήταν κόρη του πρωτόπαπα, παππού του παπά Ιωάννη Γεωργίου Παγκάλου. Όταν έγινε πέντε χρονών, την έστειλε ο πατέρας της στην Παναγία τη Φανερωμένη, όπου έμαθε γράμματα κοντά στον καλόγερο της Μονής. Μετά από τρία χρόνια περίπου, την έφερε στην Κριτσά. Μεγάλωσε κοντά στη μάνα της κι έγινε μια πολύ όμορφη, ευγενική και προκομμένη κοπέλα!
Έγινε η καλύτερη στην υφαντική, στο κέντημα και στο ξόμπλιασμα. Είχε και μια υπέροχη φωνή, σαν αηδόνι! Κάποια μέρα που ύφαινε και τραγουδούσε στον αργαλειό της, έτυχε να περάσει απ’έξω από το σπίτι της ο Χουρσίτ πασάς, από το Χουμεριάκο. Την άκουσε κι έχασε το μυαλό του! Την άλλη μέρα κιόλας έστειλε τον Ομέρη να τη φέρει με κάθε τρόπο στο χαρέμι του για να την κάνει δική του. Ο πατέρας της έλειπε εκείνο το πρωί.
Επειδή η μητέρα της αντιστάθηκε, την έσφαξαν μπροστά στα μάτια της Ροδάνθης, και με το ζόρι την έσυραν στο Χουμεριάκο, δώρο στο Χουρσίτη. Εκεί την ετοίμασαν για να γίνει γυναίκα του Χουρσίτ το ίδιο κιόλας βράδυ. Εκείνο το βράδυ, όταν ο Χουρσίτ έβγαλε τα άρματά του για να πλαγιάσει μαζί της, εκείνη πήρε το μαχαίρι του και τον σκότωσε. Χωρίς να την πάρει είδηση κανείς, έφυγε προς τους Ποτάμους.
Στα Ζένια σταμάτησε στην εκκλησία του χωριού, όπου έκοψε τα μαλλιά της, άλλαξε και ντύθηκε σαν άντρας. Μετά ανέβηκε στο Οροπέδιο του Λασιθίου, αποφασισμένη να πολεμήσει τους Τούρκους. Εκεί εντάχθηκε στην ομάδα του καπετάν Καζάνη, λέγοντάς του πως τον λένε Μανόλη. Εκείνος δεν κατάλαβε ότι ήταν κορίτσι και την ονόμασε Σπανομανόλη, επειδή δεν είχε γένεια. Η Ροδάνθη πήρε μέρος σε πολλές μάχες και πολέμησε γενναία τους Τούρκους.
Την πιο σπουδαία αλλά και την τελευταία μάχη της την έδωσε στο χωριό της, στην περίφημη μάχη της Κριτσάς που έγινε στην τοποθεσία Κουτάραντος το 1823. Εκεί οι Κριτσώτες μαζί με τους άλλους οπλαρχηγούς που είχαν μαζευτεί, απέκρουαν με επιτυχία όλες τις επιθέσεις από το τεράστιο ασκέρι του Χασάν πασά. Αν δεν τους τέλειωναν τα πολεμοφόδια, ο Χασάν δεν θα νικούσε ποτέ σ’αυτή τη μάχη.
Τη δεύτερη μέρα της μάχης λοιπόν, κάποια στιγμή: «…πήρε ο Μανόλης μια σπαθιά στα τιμημένα στήθια, ήρθε ο καιρός πια για να βγει στα φανερά η αλήθεια!» Η Ροδάνθη πληγώθηκε θανάσιμα στο στήθος κι όταν πήγαν να τη βοηθήσουν, κατάλαβαν όλοι ποια ήταν! Έκπληκτοι αναγνώρισαν πως ο ηρωικός Σπανομανώλης, που ήταν πρώτος στις μάχες και επιδρομές κατά των Τούρκων, ήταν γυναίκα και μάλιστα η παπαδοπούλα και κόρη του πρωτόπαπα της Κριτσάς, που είχαν σφάξει με τον πιο απάνθρωπο τρόπο οι Τούρκοι τη μάνα της.
Την έκλαψε από καρδιάς όλη η κοινωνία της Κριτσάς και ντυμένη σα νυφούλα ενταφιάστηκε στον Πρόδρομο ( Νεκροταφείο της Κριτσάς). Η ζωή της σκιαγραφείται στο ποιητικό έργο του Διαλυνομιχάλη «Η Κριτσωτοπούλα». Το άγαλμά της στολίζει την κεντρική πλατεία του χωριού μας, ενώ στην Κουτάραντο έχει στηθεί επίσης ένα μνημείο για να μας θυμίζει τη μάχη της Κριτσάς και τη θυσία της Ροδάνθης.