Ο Ταγματάρχης Πεζικού Μανόλης Γιακουμάκης από το χωριό Μοχός ήταν ο πρώτος από τους αξιωματικούς που συνελήφθη από τους Γερμανούς.
Καταδικάστηκε από το στρατοδικείο της Αγυιάς σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 27 Οκτωβρίου 1943 μαζί με τους άλλους τέσσερις αξιωματικούς. Λίγα λόγια για τη δράση και τον χαρακτήρα του Μανόλη Γιακουμάκη διαβάζουμε σε έ
να πιστοποιητικό που εξέδωσε ο Πρόεδρος της Δ.Ε. Ε.Ο.Κ. Ηρακλείου Μανόλης Πετράκης το 1945.Εν Ηρακλείω τη 3η Απριλίου 1945
Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Τ Ι ΚΟ
Βεβαιώ ο κάτωθι υπογεγραμμένος Εμμανουήλ Πετράκης Πρόεδρος της Εθνικής Οργανώσεως Κρήτης Νομού Ηρακλείου ότι ο τουφεκισθείς υπό των Γερμανών την 27ην Οκτωβρίου 1943 εις Αγυιάν Χανίων Ταγματάρχης Γιακουμάκης Εμμανουήλ εκ Μοχού Πεδιάδος μετέσχε της Εθνικής Οργανώσεως από τας αρχάς του έτους 1943.
Ο αείμνηστος Ταγματάρχης Γιακουμάκης Εμμανουήλ επεδόθη με ενεργητικότητα και ενθουσιασμόν εις την εκτέλεσιν των ανατιθεμένων εις αυτόν δυσκόλων αποστολών. Καταδοθείς συνελήφθη υπό των Ιταλών και εφυλακίσθη εις Νεάπολιν Μεραμβέλλου κατά τας αρχάς του 1943. Αποφυλακισθείς βραδύτερον μη αποδειχθείσης της κατηγορίας του. Εξελέγη βραδύτερον μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής ΕΟΚ Ηρακλείου των ενόπλων δυνάμεων.
Έπαιξεν σπουδαίον ρόλον εν τη οργανώσει των ομάδων αντιστάσεως κατά του εχθρού και ελάμβανε μέρος εις όλας τας συνεδριάσεις οίτινες ελάμβανον χώραν παρουσία και αξιωματικών της αγγλικής αποστολής προς συντονισμόν του αγώνος. Περί τα τέλη του Σεπτεμβρίου 1943 συλληφθείς εν τη οικία του υπό της Γερμανικής αστυνομίας μετήχθη εις τα μονωτήρια της Γκεσταπό αφού πρότερον διήλθε των κρατητηρίων του περιβόητου Σούμπερτ ένθα υπέστη μύρια βασανιστήρια.
Μεταφερθείς εις Χανιά κατεδικάσθη εις θάνατον υπό του Γερμανικού Στρατοδικείου τουφεκισθείς εις τας φυλακάς Αγυιάς. Το παρόν χορηγείται εις την απορφανισθείσαν πολυμελή οικογένεια του εκλιπόντος ίνα το χρησιμοποιήση και διεκδικήση την καλυτέρευσιν των όρων της ζωής των μελών της οικογενείας ενός αξιωματικού όστις τα πάντα εθυσίασεν ως και την ζωήν του εις τον ιερόν βωμόν της πατρίδος.
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ Δ.Ε. Ε.Ο.Κ. ΕΜΜ. ΠΕΤΡΑΚΗΣ
Η Γυναίκα του Γιακουμάκη Έμα, [ η οποία ήταν Ιταλίδα και ήταν και αυτή μέλος της τοπικής αντιστασιακής ομάδας ] μαζί με τον γραμματέα της οργάνωσης κάποιο Πετράκη από την Μίλατο και σε συνεργασία με κάποιους Εγγλέζους αξιωματικούς με πλήρη μυστικότητα οργάνωσαν ένα σχέδιο για την απελευθέρωση του Γιακουμάκη από τις φυλακές της Αγιάς.
Πήγαν στα Χανιά και ήρθαν σε επαφή με τα εκεί ηγετικά στελέχη των αντιστασιακών και κατάφεραν να εντοπίσουν και να πλησιάσουν κάποιο συγκεκριμένο φύλακα, τον οποίο και χρηματοδότησαν για να τους διευκολύνει στο σχέδιό τους την βραδιά που θα είχε βάρδια στην είσοδο της φυλακής..Είχαν επίσης χρηματοδοτήσει και τον μηχανικό που είχε βάρδια στο μηχανοστάσιο της φυλακής και επιτηρούσε την γεννήτρια του ηλεκτροφωτισμού, για να προξενήσει κάποια ολιγόλεπτο βλάβη στο σύστημα και να επέλθει συσκοτισμός κατά την ώρα της απόδρασης.
Στην προσπάθειά του όμως πάνω να βγάλει εκτός την γεννήτρια, αυτή ανατινάχτηκε, σκοτώνοντας τον ίδιο και αμέσως μετά την έκρηξη σήμανε συναγερμός που κινητοποίησε τους Γερμανούς στρατιώτες και έτσι δεν υλοποιήθηκε το σχέδιο της απόδρασης….
Την επόμενη ημέρα το πρωί, στις 27 Οκτωβρίου 1943 ο Γιακουμάκης μαζί με άλλους πέντε Αξιωματικούς που είχαν καταδικαστεί από το Γερμανικό στρατοδικείο εις θάνατον, οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα……
Μοχος Ηρακλείου
27 Οκτωβρίου 1943 : Η μεγάλη δίκη των αξιωματικών και η εκτέλεση των πέντε (Αντώνης Μπετεινάκης, Μανόλης Γιακουμάκης, Γιάννης Ζωγραφάκης, Μιχάλης Πατεριανάκης, Παναγιώτης Μπέρκης) 17/07/2007 Του Γιώργου Καλογεράκη* δάσκαλου-ιστορικού-ερευνητή Μέρος 1ο Στις 25 Οκτωβρίου 1943 στο γερμανικό στρατοδικείο, που βρισκόταν μέσα στις φυλακές της Αγυιάς Χανίων, έγινε η μεγάλη δίκη των αξιωματικών του Ηρακλείου.
Η κατηγορία που αντιμετώπιζαν από τους κατακτητές ήταν σύσταση οργάνωσης (Ε.Ο.Κ.), ένοπλη εξέγερση, δημιουργία δολιοφθορών και συμμετοχή των αξιωματικών στα γεγονότα της Βιάννου που είχαν προηγηθεί κατά ένα μήνα. Οι περισσότεροι από τους αξιωματικούς και τους πολίτες κατηγορουμένους της δίκης ήταν από την Επαρχία Πεδιάδος.
Οι αξιωματικοί που μετείχαν της δίκης ήταν : Αντι/ρχης Πεζικού Μπετεινάκης Αντώνιος, Αντ/χης Πεζικού Νικόλαος Πλεύρης, Ταγμ/ρχης Πεζικού Γιακουμάκης Εμμανουήλ, Ταγμ/ρχης Χωρ/κής Εμμανουήλ Μαραζάκης, Ταγμ/ρχης Χωρ/κής Νικόλαος Γραμματικάκης, Αντ/χης Πεζικού Ιωάννης Καζαντζάκης, Ταγ/χης Πεζικού Γεώργιος Κατσιρντάκης, Ταγ/χης Πεζικού Μιχάλης Σπαντιδάκης, Ταγμ/χης Μηχανικού Μιχάλης Διακάκης, Λοχαγός Πεζικού Νικόλαος Φείδης, Έφεδρος Υπολ/γός Πυροβολικού Νικόδημος Κριτσωτάκης, Έφεδρος Υπολ/γός Πεζικού Νικόλαος Μανιακουδάκης, Έφεδρος Ανθ/γός Μιχάλης Πατεριανάκης, Έφεδρος Ανθ/γός Πεζικού Γιάννης Ζωγραφάκης, Έφεδρος ανθ/γός Παναγιώτης Μπέρκης, Έφεδρος Ανθ/γός Γεώργιος Μπρουλιδάκης, Ταγμ/χης Κουτσουνάδης Ιωάννης.
Στην δίκη οδηγήθηκαν μαζί με τους αξιωματικούς και οι πολίτες : Θεόφραστος Κοζύρης, Γεώργιος Μουλουδάκης, Σοφοκλής Δετοράκης και Γεώργιος Φαλαλάκης, ο τελευταίος από το χωριό Γεράκι. Η ετυμηγορία των Γερμανών δικαστών έστελνε στο απόσπασμα πέντε αξιωματικούς και αθώωνε τους υπόλοιπους κατηγορουμένους. Στην ποινή του θανάτου καταδικάστηκαν οι Αντώνιος Μπετεινάκης από τις Αρχάνες, Εμμανουήλ Γιακουμάκης από τον Μοχό, Ιωάννης Ζωγραφάκης από το Καστέλλι Πεδιάδος, Παναγιώτης Μπέρκης από το Μεταξοχώρι και Μιχάλης Πατεριανάκης από την Βόνη.
Το αφιέρωμα στη δίκη και καταδίκη των πέντε αξιωματικών το τοποθετώ μέσα στην ενότητα, «ιστορικές σελίδες από τα χωριά του Δήμου Καστελλίου», γιατί ένας από τους αξιωματικούς που εκτελέστηκαν ήταν και ο δάσκαλος Γιάννης Ζωγραφάκης.
Από την Καστελλιανή οικογένεια των Ζωγραφάκηδων, γιος του Γιώργη Ζωγραφάκη ή Ξηρούχη, (προέδρου της Κοινότητας Καστελλίου επί είκοσι και πλέον χρόνια), και αδερφός του Αντιστασιακού-σαμποτέρ, μέλους της Φορς 133 Κίμωνα Ζωγραφάκη. Γι’αυτήν την δίκη έχουν γραφτεί κι έχουν ειπωθεί πολλά.
Το σημερινό γραφτό θα έρθει να προστεθεί στα τόσα άλλα που προηγήθηκαν και είχαν για θέμα τους την δίκη και την εκτέλεση των πέντε αξιωματικών τον Οκτώβρη του 1943.
με πληροφορίες απο εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ