Ο κατεξοχήν ρυθμιστής της εκπαιδευτικής και οικογενειακής πολιτικής στη Γερμανία και επί δεκαετίες σύμβουλος των κυβερνήσεων πολλών χωρών, όπως Ρωσία, Κίνα, Ινδία, κ.ά μιλά αποκλειστικά στο Dnews για τον γάμο ομόφυλων ζευγαριών και την τεκνοθεσία
«Ζούμε σε μια κοινωνία που ο διάλογος, η επικοινωνία και η συνεργασία παίζουν κεντρικό ρόλο στην αυτοπραγμάτωσή της. Και χαρακτηριστικά αυτής της κοινωνίας, ως ρυθμιστικοί μηχανισμοί, είναι η ατομικότητα και η διαφορετικότητα που βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση», υποστηρίζει ο διακεκριμένος Έλληνας «αρχιτέκτονας» του εκπαιδευτικού συστήματος της Γερμανίας, αλλά και ο βασικός σύμβουλος κάθε ομόσπονδης κυβέρνησης και της καγκελαρίου Μέρκελ φυσικά, καθηγητής Βασίλης Φθενάκης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα παραπάνω αποτελούν τη βάση για την αυξανόμενη αποδοχή των ανθρώπων που σκέφτονται και μοιάζουν διαφορετικά και, γενικότερα, των ανθρώπων με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό. «Η θέση μου είναι ότι ζούμε σε έναν μεταβατικό κόσμο, ο οποίος φέρνει μαζί του νέες και πρωτοφανείς προκλήσεις από άποψη έντασης και πολυπλοκότητας για τη συμβίωση και κυρίως για τις οικογένειες», σχολιάζει.
Επομένως, σύμφωνα με τον καθηγητή οι ομόφυλες συμβιώσεις πρέπει να εξεταστούν και οι όποιοι προβληματισμοί να εκφραστούν στο πλαίσιο των μακρο- και μικρο-κοινωνικών αλλαγών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την Ελλάδα, η οποία μέχρι σήμερα στηριζόταν σε μεγάλο βαθμό στο οικογενειακό μοντέλο ως σταθεροποιητικό παράγοντα και σύστημα κοινωνικής στήριξης, το οποίο μέχρι σήμερα λειτουργούσε καλά.
«Ως μέλος της επιτροπής, με επικεφαλής το Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ για το Διεθνές Ιδιωτικό Δίκαιο του Αμβούργου, στα πλαίσια της νομικής ρύθμισης ομόφυλων ζευγαριών είχα την αρμοδιότητα να παρουσιάσω την κατάσταση της έρευνας στις αρχές του αιώνα μας όσον αφορά την ποιότητα των σχέσεων συμβίωσης μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών και την ανατροφή των παιδιών σε αυτές τις μορφές οικογένειας. Δεν μπόρεσα να βρω επιχειρήματα εναντίον του γάμου μεταξύ ατόμων με ομόφυλο προσανατολισμό, πόσο μάλλον επιχειρήματα που να τον καθιστούν νομικά αδύνατο!
Ας δούμε τον γάμο ομοφύλων ως εμπλουτισμό και όχι πρόβλημα
Ο καθηγητής Φθενάκης υποστηρίζει πως από τη στιγμή που δυο ομόφυλα άτομα παντρεύονται, αντιμετωπίζουν ακριβώς τα ίδια προβλήματα και προκλήσεις που αντιμετωπίζει ένα ετεροφυλόφιλο παντρεμένο ζευγάρι.
«Έχω αναλύσει λεπτομερώς αυτή την εξέλιξη σε μια διαχρονική μελέτη στη Γερμανία. Τα κίνητρα για γάμο των ατόμων με ομόφυλο προσανατολισμό είναι ουσιαστικά τα ίδια με των ετερόφυλων. Αναγνωρίζεται η ίδια πρόθεση για διάρκεια και σταθερότητα, η ίδια διάθεση να αναλάβουν ο ένας την ευθύνη για τον άλλον και πολλά άλλα, δηλαδή αξίες που ενισχύουν την οικογένεια.
Αυτό που πρέπει να αποδεχτούμε είναι η διαφορετικότητα ως προς οργανωτική αρχή των σύγχρονων κοινωνιών και να την αξιολογήσουμε ως εμπλουτισμό και όχι ως πρόβλημα. Η παραδοσιακή οικογένεια έχει πολλά να μάθει. Και οι συμπράξεις και οι γάμοι μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου αποτελούν απόδειξη γι’ αυτό. Για παράδειγμα, ο καταμερισμός των οικιακών καθηκόντων σε αυτού του είδους τις οικογένειες δεν βασίζεται στο φύλο, αλλά στις ικανότητες, αρμοδιότητες και τις προτιμήσεις των εμπλεκομένων.
Δεν είναι τα άτομα που χειραφετούνται, αλλά τα καθήκοντα που πρέπει να επιτελεστούν», προσθέτει ο διακεκριμένος επιστήμονας.
Όπως ο ίδιος λέει αναφορικά με τη συμβατότητα της οικογένειας και της εργασίας, το παραδοσιακό οικογενειακό μοντέλο έχει πολλά να μάθει από άλλες μορφές οικογένειας: «Οι σύνθετες κοινωνίες δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν από έναν και μόνο νομικό θεσμό του γάμου. Χρειάζονται διαφοροποιημένα μοντέλα. Αν θα μπορούσα να κάνω μια σύσταση, αυτή θα ήταν η εξής: Στην Ελλάδα, πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά την επιστημονική έρευνα για την οικογένεια και να εξετάσουμε πιο προσεκτικά τις διαφορετικές μορφές της, ιδίως όσον αφορά τα καινοτόμα στοιχεία στην οργάνωσή τους, από τα οποία μπορούν να επωφεληθούν και άλλες μορφές οικογένειας. Οι οικογένειες είναι ζωντανά συστήματα που πρέπει να συνεχίσουν να αναπτύσσονται και να διαφοροποιούνται αν θέλουν να επιβιώσουν»
Τα παιδιά δεν κινδυνεύουν από ομόφυλους γονείς
Ο καθηγητής Φθενάκης μέσα από πολύχρονες και ενδελεχείς μελέτες έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε οικογένειες ομοφύλων δεν εκτίθενται σε μεγαλύτερο κίνδυνο να γίνουν τα ίδια ομοφυλόφιλα από ό,τι τα παιδιά που μεγαλώνουν σε ετεροφυλόφιλες συμβιώσεις.
«Οι γονείς που προσανατολίζονται στο ίδιο φύλο είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι όταν πρόκειται για την ανατροφή των παιδιών, επειδή δεν θέλουν να εκθέσουν τον εαυτό τους σε ένα κοινωνικό στερεότυπο περιορισμένων γονικών δεξιοτήτων. Οι ομόφυλες μητέρες, για παράδειγμα, προσπαθούν πάντα να περιλαμβάνουν ανδρικά πρότυπα στην ανατροφή των παιδιών τους.
Τίποτα από αυτά για τα οποία κατηγορούνται σήμερα οι ομόφυλοι γονείς στην Ελλάδα, δεν έχει επιστημονική αιτιολόγηση- μάλλον πρόκειται για επιχειρήματα με έντονο ιδεολογικό χαρακτήρα», τονίζει ο καθηγητής, συμπληρώνοντας πως αυτό που δείχνει η οικογενειακή έρευνα είναι ότι τα δομικά χαρακτηριστικά του οικογενειακού συστήματος δεν έχουν την υποτιθέμενη άμεση επίδραση στην ανάπτυξη του παιδιού.
Αντίθετα, καθοριστικό ρόλο παίζουν οι διεργασίες μέσα στην οικογένεια, όπως η ποιότητα της σχέσης των γονέων με το παιδί τους και, κυρίως, η ποιότητα της σχέσης του ζευγαριού. Η τελευταία παρέχει τους καλύτερους προγνωστικούς δείκτες για την ανάπτυξη του παιδιού.
«Δεν είναι λοιπόν το φύλο, ούτε τα υλικά αγαθά που καθορίζουν την ανάπτυξη ενός παιδιού. Αυτό που χρειάζονται τα παιδιά είναι ανθρώπους στη ζωή τους που τα αγαπούν, τα αποδέχονται και επιβεβαιώνουν την ύπαρξή τους. Χρειάζονται ανθρώπους που να τους δίνουν την αίσθηση ότι τα ίδια, αντιπροσωπεύουν μια αξία, ίσως τη μεγαλύτερη αξία στη ζωή τους. Χρειάζονται γονείς που βλέπουν τα δυνατά τους σημεία και όχι τις αδυναμίες τους, γονείς που τους δίνουν τις αναπτυξιακά κατάλληλες ευθύνες και τα καλούν να συμμετέχουν σε όλα τα θέματα που τα αφορούν: Τα παιδιά είναι και αυτά ενεργοί συν-δομητές της οικογενειακής ζωής», σημειώνει ο κ. Φθενάκης.
Δύο ευρήματα χρήζουν ιδιαίτερης μνείας σύμφωνα με τον Έλληνα ειδικό: τα παιδιά στην εφηβεία κρατούν για τον εαυτό τους το γεγονός ότι μεγαλώνουν σε μια ομόφυλη οικογένεια και δεν χαίρονται όταν οι γονείς τους δημοσιοποιούν τον προσανατολισμό τους, και ότι εξακολουθούν να υφίστανται έναν σχετικό κοινωνικό στιγματισμό. Αυτό ενισχύεται και από τον τρόπο και την ποιότητα της συζήτησης που διεξάγεται σήμερα. Τα παιδιά από ετερόφυλες οικογένειες κάνουν επίσης διακρίσεις εις βάρος των παιδιών από ομόφυλες συμβιώσεις, γεγονός που παραπέμπει σε ένα επείγον καθήκον για τα σχολεία και το εκπαιδευτικό σύστημα στο σύνολό του.
«Αυτό που χρειάζεται εδώ είναι μια πολιτική, κοινωνική δέσμευση υπέρ του ότι οι διαφορές δεν αποτελούν πρόβλημα, αλλά μπορούν να αποτελέσουν εμπλουτισμό. Και όχι λεκτικά, αλλά σε όλα τα επίπεδα δράσης. Χρειαζόμαστε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που να παρέχει τις βάσεις γι’ αυτό», λέει ο Καθηγητής.
Ο αριθμός των παιδιών που μεγαλώνουν σε γάμο ομοφύλων αναμένεται να μειωθεί
Ο κ. Φθενάκης πιστεύει ότι και η ρύθμιση της σχέσης του παιδιού και με τους δύο ομόφυλους γονείς, χρειάζεται μια διαφοροποιημένη αντιμετώπιση από αυτή που παρέχει η τρέχουσα συζήτηση. Αυτή η μορφή οικογένειας από μόνη της δεν είναι ομοιογενής, όπως δεν είναι και οι ετεροφυλόφιλες μορφές οικογένειας.
«Θα δώσω δυο μόνο παραδείγματα: Εάν το παιδί προέρχεται από προηγούμενη ετεροφυλόφιλη ένωση, τότε τα δικαιώματα του άλλου γονέα έχουν προτεραιότητα έναντι των δικαιωμάτων του συντρόφου ή συζύγου του ίδιου φύλου. Είναι σημαντικό για το παιδί να διατηρεί μια ποιοτική και ολοκληρωμένη σχέση με τον γονέα που ζει εκτός οικογένειας. Η σχέση με τον νέο σύντροφο αποκτά τη δική της ποιότητα, αλλά δεν μπορεί και δεν πρέπει να υποκαταστήσει τη σχέση φυσικού γονέα-παιδιού.
Εάν το παιδί έρχεται στην οικογένεια ως αποτέλεσμα υιοθεσίας, μπορεί και (ίσως θα έπρεπε) να υιοθετηθεί και από τους δύο γονείς προκειμένου να αποκτήσει πλήρη γονικά δικαιώματα. Και η διαδικασία υιοθεσίας είναι η ίδια όπως και για τα ετερόφυλα ζευγάρια. Οι έρευνες των τελευταίων ετών δείχνουν ότι ο αριθμός των παιδιών που μεγαλώνουν σε γάμο ομοφυλοφίλων θα μειωθεί»
Ο καθηγητής λέει πως ένας λόγος γι’ αυτό είναι ότι οι γονείς δεν ωθούνται πλέον να συνάψουν μια ετεροφυλόφιλη σχέση προκειμένου να ανταποκριθούν στις κοινωνικές προσδοκίες, στη συνέχεια δε, μετά τη γέννηση των παιδιών, δρομολογούν το outing τους σε συνδυασμό με ένα διαζύγιο, αν έχουν παντρευτεί.
Οι εξελίξεις αυτές έχουν θέσει τα παιδιά ενώπιον μιας διπλής πρόκλησης, αφενός να αντιμετωπίσουν το διαζύγιο των γονέων τους και αφετέρου το outing του ενός γονέα ταυτόχρονα, πράγμα που δεν είναι εύκολο. Ένας άλλος λόγος είναι ότι δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ ομόφυλων και ετερόφυλων ατόμων σχετικά με την επιθυμία τους να αποκτήσουν παιδί. Μόνο λίγοι από αυτούς θέλουν οπωσδήποτε και εξ ίσου λίγοι δεν θέλουν με τίποτα να αποκτήσουν παιδί. Ανάμεσα στα δυο αυτά άκρα υπάρχουν οι διαφορές: ετεροφυλόφιλοι, τελικά, αποκτούν παιδιά, ενώ οι ομοφυλόφιλοι στην πλειονότητα τους παραμένουν άτεκνοι.
«Οι οικογένειες οργανώνουν σήμερα τις βιογραφίες τους με μεγάλο βαθμό ασυνέχειας. Η τελευταία εισάγει μεταβατικές φάσεις στην οικογενειακή ανάπτυξη, για τις οποίες οι ενήλικες και πολύ περισσότερο τα παιδιά δεν είναι επαρκώς προετοιμασμένοι. Και επειδή αυτές οι μεταβατικές φάσεις είναι από τη φύση τους πολύ σύνθετες, κανένα νομικό σύστημα από μόνο του δεν είναι σε θέση να τις αντιμετωπίσει αποτελεσματικά», καταλήγει ο Καθηγητής Φθενάκης.
* Καθ. Φθενάκης από τις αρχές τις δεκαετίας του 1970 και μέχρι το 2005 διετέλεσε διευθυντής του Ινστιτούτου Προσχολικής Έρευνας και Έρευνας της οικογένειας. Στο Ινστιτούτο του ιδρύθηκε η Έρευνα της οικογένειας στη Γερμανία. Ο ίδιος ήταν υπεύθυνος για καινοτόμες, διαχρονικές έρευνες που εστίασαν στη ανάπτυξη της οικογένειας, στην έρευνα του πατέρα, στο διαζύγιο και στις επιπτώσεις σε γονείς και παιδιά. Συγχρόνως υπήρξε ο κατεξοχήν μεταρρυθμιστής εκπαιδευτικών συστημάτων με νέες θεωρητικές αντιλήψεις για μάθηση που εντάχτηκαν στα προγράμματα εκπαίδευσης των παιδιών με νομική κατοχύρωση. Ο Καθηγητής συμβούλευε επί δεκαετίες την Ομόσπονδη Κυβέρνηση της Γερμανίας, και τις Κυβερνήσεις πολλών κρατιδίων και πολιτικών κομμάτων. Τα συγγράμματα του έχουν μεταφραστεί στη ρωσική και κινεζική γλώσσα με επίδραση στα εκπαιδευτικά τους συστήματα. Από το 2006 έως το 2919 υπήρξε πρόεδρος της μορφωτικής εταιρείας Didacta (με σταθμούς στο Dubai, Bangkok, Hong Kong , στο Νέο Δελχί και Βεγγάλη στην Ινδία, ίδρυσε με την τότε Υπουργό Παιδείας της Ιταλίας, k. Valeria Fedeli, το Forum της Φλωρεντίας με μεγάλη επιτυχία. Από το 2019 είναι επίτιμος Πρόεδρος της Didacta. Τα μοντέλα εκπαίδευσης του Καθηγητή εφαρμόζονται και σε άλλα ευρωπαϊκά Κράτη, έχουν επηρεάσει τα εκπαιδευτικά συστήματα στη Ρωσία και Κίνα, όπου υπάρχουν παιδικοί σταθμοί που εφαρμόζουν το πρόγραμμα του και φέρουν το όνομα του.
πηγη dnews.gr