«Φεγγαροκρόσσια»
Ένα ντοκιμαντέρ του Γιάννη Σταμέλου που αναφέρεται στην επίδραση Κινηματογράφου στον Τουρισμό
Ο μαζικός τουρισμός είναι μια ιδέα που προήλθε από τη μεγάλη άνοδο των εισοδημάτων μετά την 1η Βιομηχανική Επανάσταση. Μέχρι τότε, τα ταξίδια πολιτιστικού ή ψυχαγωγικού χαρακτήρα ήταν αποκλειστικό προνόμιο λίγων εκλεκτών περιηγητών, συνήθως αριστοκρατών. Ο τουρισμός, από τα τέλη του 20ου αιώνα, έχει γίνει ένας πολύ διαδεδομένος τρόπος ψυχαγωγίας, ειδικά στον Δυτικό Κόσμο, ενώ παράλληλα αποτελεί μια πολύ μεγάλη βιομηχανία και σημαντικότατη πηγή εσόδων για παραδοσιακά τουριστικές χώρες όπως είναι η Ελλάδα.
Ο Άγιος Νικόλαος σήμερα μαζί με τη γειτονική Ελούντα αποτελούν δυο από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα.
Ολόκληρη η περιοχή του διευρυμένου δήμου σήμερα είναι γεμάτη από ξενοδοχεία όλων των τύπων. Μικρά, μεγαλύτερα, πανσιόν, ενοικιαζόμενα δωμάτια και συγκροτήματα, προσφέρουν τις υπηρεσίες τους και εξασφαλίζουν αξέχαστη διαμονή στους επισκέπτες.
Η πόλη διαθέτει οργανωμένη μαρίνα και αποτελεί σημαντικό σταθμό όλο το χρόνο για τα πάσης φύσεως κρουαζιερόπλοια της Μεσογείου.
Στον Άγιο Νικόλαο και στην Ελούντα δεν ήταν τα πράγματα έτσι ανέκαθεν. Όπως σε όλα έτσι κι εδώ υπάρχει μια αρχή.
Η προϊστορία της τουριστικής ανάπτυξης άρχισε να γράφεται στην περιοχή όταν ο Ζυλ Ντασσέν το 1956 επέλεξε την Κριτσά για να γυρίσει την ταινία που είχε τίτλο «Αυτός που πρέπει να πεθάνει». Η ταινία ήταν βασισμένη στο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται». Ήταν η πρώτη ξένη μεγάλη παραγωγή που γυρίστηκε στην Ελλάδα.
Όμως η μεγάλη στιγμή για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής έγινε με την ταινία του Disney “The Moon Spinners”.
Κατά τις μαρτυρίες που καταγράφονται στο ντοκιμαντέρ του Γιάννη Σταμέλου «Φεγγαροκρόσσια», όταν ο Ντίσνεϊ ζήτησε τα δικαιώματα από την συγγραφέα Μαίρη Στιούαρτ για να γυρίσει ταινία το βιβλίο της «The Moon Spinners», αυτή του πρότεινε να γυρίσει την ταινία στο χώρο που εμπνεύστηκε την ιστορία, δηλαδή στην Ελούντα. Αυτός συμφώνησε και το φθινόπωρο του 1963 άρχισαν τα γυρίσματα.
Ο Ντίσνεϊ πραγματικά γύρισε το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας εδώ «ρίχνοντας» στην περιοχή περίπου δυο εκατομμύρια δολάρια από τον Ιούλιο μέχρι και τον Οκτώβριο του 1963.
Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία η απόφαση αυτή του Disney ισοδυναμούσε το 1963 με την αντίστοιχη ενός επιχειρηματία του σήμερα, που φέρνει μια μεγάλη επένδυση στη χώρα.
Η ταινία αλλά και όλο το υλικό δημοσίων σχέσεων που τη συνόδευσε κατάφερε να κάνει την περιοχή γνωστή στα πέρατα της οικουμένης. Ήταν η αφορμή για την αρχή της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής. Η επιτυχία της έκανε παγκοσμίως γνωστό και τον τόπο των γυρισμάτων.
Στις ελληνικές κινηματογραφικές αίθουσες που προβλήθηκε η ταινία έφερε τον τίτλο «Τα ίχνη οδηγούν στην Κρήτη». Το 1987 που κυκλοφόρησε σε βίντεο είχε τον τίτλο «Τα σμαράγδια της Μεσογείου». Όσους τίτλους όμως κι αν άλλαξε ποτέ δεν έπαψε να είναι μια ταινία του Ντίσνεϊ, με την αξία και την απήχηση που έχουν οι ταινίες του σε ένα μεγάλο κοινό διεθνώς.
«Τα κρόσσια του φεγγαριού» λειτούργησαν πολλαπλασιαστικά στη διαφήμιση της ευρύτερης περιοχής του Αγίου Νικολάου, βασικά γιατί χρησιμοποίησαν το φυσικό τοπίο ως σκηνικό, αλλά και λόγω του πλήθους των φωτογραφιών που τραβήχτηκαν για την διαφημιστική καμπάνια της ταινίας, του ονόματος της Disney και ασφαλώς του καστ που χρησιμοποιήθηκε.
Βέβαια, η περιοχή είχε όλες τις προϋποθέσεις να αναπτυχθεί τουριστικά. Όμως η «κρίσιμη κίνηση» έγινε με την προβολή της ταινίας. Η ταινία πρόβαλε την Ελλάδα, την Κρήτη και ειδικά την περιοχή της Ελούντας και του Αγίου Νικολάου στα πέρατα του κόσμου. Ουσιαστικά, ολόκληρη η ταινία λειτούργησε ως ένα διαφημιστικό κλιπ για τον Άγιο Νικόλαο και την Ελούντα. Και αποτέλεσε ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα για τη δύναμη του κινηματογράφου να επιδρά αλλάζοντας το τουριστικό άρα και το οικονομικό και εξ αυτών και το κοινωνικό περιβάλλον μιας περιοχής.
Η ταινία είχε μια ολοκληρωτική επίδραση στην οικονομία του τόπου και στις ασχολίες των κατοίκων. Άλλαξε εκ βάθρων τα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα, σύμφωνα με τα στοιχεία και τις μαρτυρίες που περιέχονται στο ντοκιμαντέρ.
Πέρασαν ήδη 56 χρόνια από τότε. Το ντοκιμαντέρ του Γιάννη Σταμέλου «Φεγγαροκρόσσια» επιδιώκει να αναβιώσει εκτός των άλλων και το κλίμα της εποχής στην Ελούντα και τον Άγιο Νικόλαο καθώς και μέρος του αντίστοιχου των γυρισμάτων της ταινίας του Disney.
Η πρωτότυπη μουσική στο ντοκιμαντέρ είναι του Μιχάλη Υγειονομάκη, πιάνο παίζει η Γιάννα Παπαδάκη και ακορντεόν ο Κωστής Λυμπρίτης. Αφηγητές είναι η Ανθή Ρουμπελάκη, ο Γιώργος Βιδάκης και ο Γιάννης Σταμέλος.
Τα «Φεγγαροκρόσσια» θα προβληθούν στο διαγωνιστικό μέρος των ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους στο Φεστιβάλ Ιεράπετρας 6 και 7 Αυγούστου και στο διαγωνιστικό αντίστοιχο του Φεστιβάλ Αιγαίου, στη Μυτιλήνη την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου.