Επειδή με έφερε το χελιδόνι ήταν ο τίτλος της μοναδικά διαφορετικής εκδήλωσης που έγινε το βράδυ της Τρίτης στο Παλιό Γυμνάσιο της Νεάπολης σε συνδιοργάνωση των ΓΑΚ Λασιθίου και της ΠΛΕΑΜ. Στην ουσία ήταν ένα ταξίδι πίσω στον χρόνο σε μια διαδρομή που καταγράφηκαν μόνο αλήθειες από την περίοδο της λειτουργίας του Εθνικού Ορφανοτροφείου Αρρένων Λασιθίου (ΕΟΑΛ), ενός ιδρύματος που λειτούργησε από το 1925 έως το 1983 στη Νεάπολη και περιέθαλψε πάνω από 1.000 παιδιά.
Επιλέξαμε αυτό το θέμα γιατί ενώ μπορεί να είναι γνώριμο στις μνήμες κάποιων, είναι εντελώς άθικτο από την ιστορική έρευνα. Επίσης, το θέμα της φροντίδας και της προστασίας των παιδιών που χάνουν τους γονείς τους στη δίνη του πολέμου, στο δρόμο της προσφυγιάς ή είναι απροστάτευτα οικονομικά και κοινωνικά είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, με το πλήθος των απροστάτευτων παιδιών που βρίσκονται και σήμερα σε ανάγκη.
Με τη σημερινή εκδήλωση λοιπόν και την έκθεση που θα λειτουργήσει ως τις 15 Αυγούστου, δεν φιλοδοξούμε να κλείσουμε το θέμα του ΕΟΑΛ, αντίθετα φιλοδοξούμε να δώσουμε το έναυσμα για την περαιτέρω μελέτη του, την ανάδειξή του και τον εμπλουτισμό του Αρχείου του, με έγγραφα, φωτογραφίες αλλά και μαρτυρίες που πιθανόν βρίσκονται στο αρχείο ή στη μνήμη σας.» είπε μεταξύ άλλων στον χαιρετισμό της η προϊσταμένη των ΓΑΚ Παναγιώτα Μέμου.
Η ίδια ευχαρίστησε τον Γιώργο Μαυροειδή που διέθεσε το ταλέντο και τις δυνάμεις του για να δημιουργηθούν τα βίντεο με τις προσωπικές μαρτυρίες που θα παρακολουθήσετε στη συνέχεια.
Τους Μουσικούς μας Χρυσή Τζάβλα, Δημήτρη Πέκκα, Κων/νο Σκουλικάρη και Γιάννη Σταματογιάννη που αφιλοκερδώς και με πολύ κέφι δέχτηκαν να πλαισιώσουν την εκδήλωσή μας, καθώς και τον κ. Γιώργο Τουτουδάκη για την τεχνική υποστήριξη.
Τους ανθρώπους που δέχτηκαν να μας μιλήσουν, τρόφιμους και προσωπικό του ΕΟΑΛ, και μας διαφώτισαν με τις μαρτυρίες τους κυρίους Σπάρταλη Μιχάλη, Φουλεδάκη Γιώργο, Χουλάκη Γιώργο, Μαρκάκη Σοφία, Βελιβασάκη Γιώργο, Καλαθάκη Στέλιο, Παπατζανάκη Νίκο, Χειρογιαννάκη Μανώλη, και Παντερμαράκη Πόπη. Την κ. Μαρία Σωρού και τον κ. Θάνο Αγγελόπουλο που συνέβαλλαν στην έρευνά μας για το ΕΟΑΛ. Η πρόεδρος της ΠΛΕΑΜ Μαρία Κωστάκη στον δικό της χαιρετισμό αναφέρθηκε στη βαθειά ιστορία της Νεάπολης και εστίασε στο κτιριακό της πόλης στα νεότερα χρόνια, λέγοντας πως
«…Δικαστήρια και Μητρόπολη ήταν και είναι ως σήμερα σημεία αναφοράς στον οδικό της χάρτη, ενώ πρωταρχικός ήταν ο ρόλος της και στην εκπαίδευση με το διδακτήριο τούτο να είναι μοναδικό για πολλά χρόνια, αλλά και με άλλες δομές εκπαίδευσης, όπως παρθεναγωγείο, τεχνικό σχολείο κλπ. Στον τομέα της Πρόνοιας και των ιδρυμάτων η Νεάπολη φιλοξένησε στις υποδομές της τις λεγόμενες Βασιλικές σχολές, για την εκπαίδευση νεαρών κοριτσιών στην οικοτεχνία, το ορφανοτροφείο, το οικοτροφείο αρίστων μαθητών και σήμερα τη γνωστή σε όλους παιδόπολη. Η ιστορία λοιπόν της πόλης επεκτείνεται, όπως φαίνεται, σε πολλούς τομείς και αυτό είναι ένα ενδιαφέρον και ερευνητέο θέμα από τους ιστορικούς που ελπίζουμε κάποτε να έρθουν εδώ. Το ορφανοτροφείο, για το οποίο θα μιλήσουν οι αρμόδιοι στη συνέχεια, αποτελεί ένα τμήμα αυτής της ιστορίας. Τα ΓΑΚ και οι δυο κυρίες Παναγιώτα Μέμου και Άννα Μάμου, προχωρούν σε ένα μεγάλο βήμα πρόκλησης ενδιαφέροντος γι’ αυτό το ίδρυμα με τη σημερινή εκδήλωση και ως ΠΛΕΑΜ αισθανόμαστε ευτυχείς που συμβάλλουμε σ’ αυτή την προσπάθεια, με το αρχειακό υλικό που διαθέτει το Μουσείο μας και μαζί με το υλικό των αρχείων, θα το δείτε κατόπιν στην έκθεση που υπάρχει στην απέναντι αίθουσα.» είπε.
Την εκδήλωση χαιρέτησαν ο Δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός και ο βουλευτής Λασιθίου Μανόλης Θραψανιώτης στην ομιλία του δε ο κεντρικός ομιλητής Νίκος Ανδριώτης, παρουσίασε την κοινωνική πρόνοια στην Ελλάδα από τα μέσα του 19ου έως τα μέσα του 20ου αιώνα ενώ παρουσίασε πάρα πολλά στοιχεία για τον τρόπο που λειτουργούσαν τα οικοτροφεία σε όλη την χώρα αλλά και το ΕΟΑΛ.
Στην συνέχεια οι εκατοντάδες επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν την έκθεση που θα λειτουργεί έως τις 15 του μήνα στον χώρο του παλιού γυμνασίου Νεάπολης με πολλά ντοκουμέντα, ρούχα, μουσικά όργανα, και αρχειακό υλικό από τα χρόνια λειτουργίας του ορφανοτροφείου. Οι εκπαιδευτικοί των ΓΑΚ Παναγιώτα Μέμου και Άννα Μάμου παρουσίασαν τα ιστορικά στοιχεία που αφορούσαν την λειτουργία του οικοτροφείου με τα βίντεο από τους οικότροφους τότε μαθητές αλά και τους καθηγητές που δέχθηκαν αν μιλήσουν στην κάμερα να παρουσιάζουν με τον πιο γλαφυρό τρόπο τον τρόπο ζωής και την καθημερινότητα των παιδιών που μεγάλωναν εκεί.
Οι ίδιες δε τόνισαν την ανάγκη προς όλους να μην πετούν ή να μην αχρηστεύουν οτιδήποτε παλιό έντυπο έχουν ή κειμήλιο που μπορεί να βοηθήσει στην ιστορική έρευνα.
ΘΑΝΟΣ ΚΟΡΟΜΠΥΛΙΑΣ
