Πεζοδρόμηση του κέντρου και νέα γέφυρα από τον παραλιακό δρόμο προς το λιμάνι. Μια πρόταση απεγκλωβισμού της πόλης του Αγίου Νικολάου
(του Μανώλη Μενεγάκη)
Το παρόν άρθρο είναι επαναφορά μιας παλιότερης πρότασης που είχα δημοσιεύσει το 2014 με ορισμένες προσθήκες. Δεν πρόκειται για “αδιαπραγμάτευτη” πρόταση που δεν επιδέχεται αλλαγές, βελτιώσεις ή και την κατάρριψή της εάν υπάρχει τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία. Προσπαθεί να δώσει μια ιδέα για την επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος στο κέντρο της πόλης του Αγίου Νικολάου, το οποίο φέτος φάνηκε ότι εξελίσσεται σε πρωταρχικό θέμα, ιδίως για το καλοκαίρι και ακόμη περισσότερο όταν η τουριστική χρονιά δεν θα έχει τους φετινούς περιορισμούς λόγω της επιδημίας του covid-19. Δεν φιλοδοξεί να γίνει μέρος μιας άτυπης “πλειοδοσίας” γεφυροποιίας αλλά προσπαθεί να λύσει ρεαλιστικά την εξίσωση πώς θα γίνει πεζοδρόμηση του κέντρου της πόλης και ταυτόχρονα να εξυπηρετείται το λιμάνι από αυτοκίνητα, λεωφορεία κ.λπ. Το λιμάνι, το οποίο έχει κοστίσει πολύ να κατασκευαστεί και αποτελεί πόλο έλξης κρουαζιέρας, δεν μπορεί να μην λειτουργεί. Ακόμα και στο απώτερο μέλλον που τα οχήματα θα είναι κυρίως ηλεκτρικά ή και αυτοματοποιημένα, ίσως και χωρίς οδηγούς, ένα τουριστικό λιμάνι θα χρειάζεται να εξυπηρετείται από αυτά.
Σε απάντηση αυτού του προβληματισμού, το 2018, αλλά και πριν λίγες ημέρες, δημοσιεύθηκαν πληροφορίες από την παρούσα δημοτική ηγεσία για μια πρόταση κατασκευής “κρεμαστής” γέφυρας στην Κιτροπλατεία – την οποία θα θέσει σύντομα προς συζήτηση με δική της πρωτοβουλία – για να μπορέσει να παρακαμφθεί το κέντρο της πόλης από τα βαριά οχήματα και τα λεωφορεία και να εξυπηρετηθεί το λιμάνι με ένα δρόμο από το πίσω μέρος του. Σε φωτογραφία τεχνητής αναπαράστασης που δημοσιεύθηκε φαίνεται ότι η προτεινόμενη γέφυρα ξεκινάει από την Κερά Καλή – το “μπουρούνι” χαλώντας ένα μέρος του και καταλήγει εκεί που είναι το γλυπτό Κέρας. Θα έχει μήκος μεγαλύτερο των 200 μ., θα είναι θεμελιωμένη σε βάθος περίπου 8 μέτρων από την επιφάνεια του νερού και αναπόφευκτα θα κρύψει τον ορίζοντα της παραλίας της Κιτροπλατείας και θα την επιβαρύνει κατά πολύ. Το σημείο εκείνο είναι εκτεθειμένο σε περιστασιακό κυματισμό από την ανοιχτή θάλασσα. Μετά θα συνεχίζει από το Κέρας με έναν δρόμο μήκους περί τα 200 μ. παράλληλο στην Ακτή π”Ν.Παγκάλου, ο οποίος θα πρέπει να κατασκευαστεί από την αρχή και θα είναι σε χαμηλότερο επίπεδο – προς την επιφάνεια της θάλασσας και θα καταλήγει στο λιμάνι από την πίσω πλευρά του. Η γέφυρα από την Κιτροπλατεία λέχθηκε ότι είναι μια επιλογή με την αιτιολογία ότι αν κατασκευαστεί αλλού (π.χ. από τον παραλιακό δρόμο/την Ακτή Στυλιανού Κουνδούρου) θα πρέπει ενδεχομένως να γίνει πολύ ψηλή για να περνούν τα μεγάλα σκάφη και ότι αυτό θα ήταν αντιαισθητικό και οικονομικά ασύμφορο. – (φωτο 1)
Επανερχόμενος σε αυτό που προτείνεται με το παρόν άρθρο, ας ληφθεί υπόψη ότι το ποσό που χρειάζεται να δαπανηθεί δεν είναι ευκαταφρόνητο, ενώ τα διαθέσιμα κονδύλια ίσως δεν είναι εύκολα προσβάσιμα, ιδίως για την περιοχή μας που δεν έχει αρκετά μεγάλη πολιτική ισχύ. Καλό είναι, επίσης, να σημειώσουμε ότι ο Άγιος Νικόλαος έχει στοιχεία γραφικότητας (π.χ. την Λίμνη, τους λόφους και τις παραλίες μέσα στην πόλη) τα οποία δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα, αλλά λόγω της εκρηκτικής δόμησης τα τελευταία πενήντα χρόνια δεν δημιουργούν πια μια συνολική γραφική εικόνα, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στα Κυκλαδίτικα νησιά. Δεν συνθέτουν μια εικόνα που θα επέβαλε να κρατήσουμε την όψη του λιμανιού υποχρεωτικά ανέγγιχτη για να μην θίξουμε την «γραφικότητά» της. Σκεφτείτε πόσες επεμβάσεις έχουν γίνει από τότε που η πόλη ήταν όπως στην ταινία «Η νεράϊδα και το παλληκάρι». Ιδιαίτερα τις επεκτάσεις του λιμενοβραχίονα και των προβλητών και την ανέγερση πολυκατοικιών στο παραλιακό μέτωπο. Τι έμεινε εκτός από ελάχιστα διατηρητέα κτήρια; Παραταύτα, χρειάζεται να κάνουμε ό,τι μπορούμε να τηρήσουμε στοιχεία της γραφικότητας.
Έτσι, λοιπόν, ένας οικονομικά απαιτητικός σε επίπεδο υποδομής αλλά ριζικά αποτελεσματικός τρόπος θεωρώ ότι είναι η πεζοδρόμηση ολόκληρου του κέντρου της πόλης [Κεντρική πλατεία Ελ. Βενιζέλου – Ρούσου Κουνδούρου – Κιτροπλατεία – Ακτή π”Ν.Παγκάλου – Θεμιστοκλέους – Ι. Κουνδούρου – 25ης Μαρτίου μέχρι την αρχαία Καμάρα, οι ενδιάμεσοι δευτερεύοντες δρόμοι και η συνοικία του Μύλου] με απαγόρευση διέλευσης και στάθμευσης κάθε οχήματος (πλην των καταγεγραμμένων κατοίκων του κέντρου, πρώτων βοηθειών, ταξί, μικρών ηλεκτρικών μεταφορικών και οχημάτων ανεφοδιασμού σε επιλεγμένες ώρες) μαζί με την κατασκευή ν έ α ς γ έ φ υ ρ α ς από το στενότερο δυνατό σημείο που θα ενώνει τον παραλιακό δρόμο (Ακτή Στυλιανού Κουνδούρου) με το λιμάνι απευθείας. – (φωτο 2).
Η πεζοδρόμηση μπορεί αργότερα να επεκταθεί σε περισσότερους δρόμους προς το παλιό δημαρχείο και αλλού. Μια ιδέα για γέφυρα από την μπροστινή πλευρά του λιμανιού είχε εκφραστεί αρκετά παλιότερα και από τον τότε δημοτικό σύμβουλο Βασίλη Χατζηδάκη.
Μια τέτοια νέα γέφυρα μπορεί να έχει ομοιομορφία με το τοπίο για να μην κρύβει την θέα του ορίζοντα, τουλάχιστον όχι περισσότερο από τα σκάφη που δένουν εκεί, όπως αντίθετα θα τον έκρυβε μια μεγάλη “κρεμαστή” γέφυρα. Για να έχει περιβαλλοντική, τεχνική αλλά και αισθητική συμβατότητα με το λιμάνι μπορεί να είναι χαμηλή με μεσόβαθρα θεμελιωμένα στο βυθό του λιμανιού, χωρίς επιφανειακούς εντατήρες.
Τα λίγα μεσόβαθρα λογικά δεν φαίνεται να είναι ικανά να προκαλέσουν μεγάλη αλλαγή ρευμάτων που να προκαλέσουν πρόβλημα στην επικοινωνία του νερού της λίμνης με αυτό του λιμανιού από τον δίαυλο της παλιάς μικρής γέφυρας, όμως υπάρχουν τεχνικές λύσεις σε μια αντίθετη περίπτωση. Το μήκος της θα είναι της τάξης των 125 μ., θεμελιωμένη σε βάθος περίπου 4 μέτρων από την επιφάνεια του νερού, ελάχιστα εκτεθειμένη σε περιστασιακό κυματισμό λόγω του λιμενοβραχίονα που θα βρίσκεται βορειονατολικά της, δηλαδή θα έχει μέγεθος, βάθος θεμελιώσης και κόστος περίπου το μισό από αυτό μιας γέφυρας στην Κιτροπλατεία σε ένα ηπιότερο θαλάσσιο περιβάλλον και χωρίς ανάγκη να κατασκευαστεί ένας πρόσθετος δρόμος που θα ενώνει την γέφυρα με το λιμάνι, όπως αντίθετα θα χρειαζόταν στην Κιτροπλατεία. Επίσης, μπορεί να έχει νόημα να περνάνε και πεζοί από εκεί (να εχει πεζοδρόμιο) γιατί μια νέα γέφυρα στο λιμάνι θα συντομεύσει κατά πολύ την απόσταση ανάμεσα στα σημεία που ενώνει (συντόμευση απόστασης κατά τα 2/3). – (φωτο 3)
Ως προς την αρχιτεκτονική της θα μπορούσε να έχει παραδοσιακά στοιχεία, όπως οι καμάρες τις οποίες βλέπουμε στην γέφυρα στην οδό Λατούς στον ξεροπόταμο στην μία έξοδο της πόλης αλλά και στα παλιά έργα του παραλιακού μετώπου που κατασκευάστηκαν κατά την διαπλάτυνση του παραλιακού δρόμου. Το στοιχείο της καμάρας, μάλιστα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είναι μια παραπομπή στην αρχαία προέλευση της πόλης (Λατώ προς “Καμάρα”). Αλλά και πιο σύγχρονα στοιχεία θα μπορούσαν να είναι συμβατά με το τοπίο. Σημασία έχει ότι υπάρχει τεχνική δυνατότητα μια νέα γέφυρα να έχει διακριτική και καλαίσθητη όψη. Κάτω από αυτήν θα μπορούν να περνούν μόνο μικρά σκάφη όπως αυτά που μπαίνουν στην Λίμνη. Τα μεγάλα επιβατικά σκάφη, τα μεγάλα καΐκια, οι θαλαμηγοί και τα ιστιοφόρα, ούτως ή άλλως και σήμερα δένουν έξω από το σημείο που θα τελειώνει η νέα γέφυρα με εξαίρεση ένα-δύο ιστιοφόρα κάποιες μέρες του καλοκαιριού τα οποία μπορούν να δέσουν σε άλλο σημείο πιο μπροστά. Παρατίθεται μια ενδεικτική εικόνα από πρόγραμμα τύπου photoshop που αναπαριστά μια γέφυρα αυτού του τύπου. – (φωτο 4)
Για τον προϋπολογισμό μιας τέτοιας κατασκευής, από έρευνα που έγινε με την βοήθεια ειδικών μηχανικών που ασχολούνται με την μελέτη και κατασκευή γεφυρών, προκύπτει ότι ανήκει στην κατηγορία έργων με κόστος μικρότερο των δέκα εκατομμυρίων ευρώ, αναλόγως και του είδους κατασκευής βέβαια. Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα έργο προς ένταξη σε διάφορα χρηματοδοτούμενα προγράμματα, περιφερειακά ή ευρωπαϊκά. Αποτέλεσμα θα είναι όχι μόνο η οριστική επίλυση του κεντρικού κυκλοφοριακού προβλήματος του Αγίου Νικολάου αλλά και η ραγδαία αισθητική αναβάθμιση του κέντρου της πόλης γιατί όλα θα αποκτήσουν ένα περιεχόμενο προσαρμοσμένο στην ανθρώπινη κλίμακα, στους πεζούς και όχι στην διέλευση των αυτοκινήτων. Στο τμήμα του λιμανιού που θα σχηματιστεί μεταξύ της νέας γέφυρας και της υπάρχουσας μικρής γέφυρας της Λίμνης, με την σύμφωνη γνώμη των λιμενικών αρχών, ίσως να μπορούν να δένουν μικρές βάρκες (βλ. φωτογραφία αναπαράστασης), όπως ήδη γίνεται μέσα στη Λίμνη. Αυτό θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο την γραφική εικόνα της περιοχής του λιμανιού.
Παρεμπιπτόντως, από το σημείο που θα «δέσει» η νέα γέφυρα με τον παραλιακό δρόμο θα πρέπει να ολοκληρωθεί και η διαπλάτυνση του δρόμου που ξεκίνησε την δεκαετία του ‘60 και είχε σταματήσει λίγο πιο πριν από το ξενοδοχείο Ερμής (εκεί που ξεκινά το πλατύ πεζοδρόμιο του παραλιακού). Έτσι θα λυθεί και το πρόβλημα της στενότητας αυτού του σημείου που επιδεινώνεται από τις στροφές που υπάρχουν εκεί. Κάποια περιορισμένη διαπλάτυνση θα πρέπει να γίνει και στο απέναντι σημείο εκεί που θα “δέσει” η γέφυρα με το λιμάνι για να μπορούν να εισέλθουν τα μεγάλα οχήματα στον κυρίως προβλήτα.
Για να λειτουργήσει αυτή η νέα γέφυρα και να επιτευχθεί η πλήρης εξυπηρέτηση του λιμανιού μπορούν να υιοθετηθούν δύο εναλλακτικά σενάρια:
1) Το πρώτο σενάριο είναι να επανέλθει ο παραλιακός δρόμος/η Ακτή Στυλιανού Κουνδούρου στο καθεστώς της διπλής κυκλοφορίας, δηλαδή να καταργηθεί η πρόσφατη μονοδρόμηση. Έτσι τα οχήματα στον παραλιακό δρόμο που θα οδεύουν με την βοήθεια της νέας γέφυρας στο λιμάνι θα έρχονται και θα φεύγουν κυρίως από τον νέο περιφερειακό δρόμο που ξεκινάει από την βασική είσοδο/έξοδο της πόλης. Δηλαδή από τον κόμβο Αγίου Νικολάου-Ηρακλείου συνεχίζοντας από την εκκλησία του Αγίου Αντωνίου μέχρι και την παραλία του Αμμουδιού εκεί που συνδέεται με τον παραλιακό δρόμο.
2) Το δεύτερο εναλλακτικό σενάριο είναι να μείνει όπως είναι η μονοδρόμηση του παραλιακού δρόμου. Τα οχήματα αφού διασχίσουν τον μονοδρομημένο παραλιακό δρόμο/την Ακτή Στυλιανού Κουνδούρου μέχρι την νέα γέφυρα θα εισέρχονται σε αυτήν και θα καταλήγουν στο λιμάνι. Ενώ τα οχήματα από το λιμάνι για να φύγουν θα διασχίζουν την γέφυρα, μετά θα στρίβουν αριστερά στο τμήμα του παραλιακού δρόμου μέχρι το παλιό λιμεναρχείο και από εκεί θα φεύγουν ανεβαίνοντας την οδό Κωνσταντίνου Παλαιολόγου προς το Νοσοκομείο και από εκεί στον κόμβο Αγίου-Νικολάου Ηρακλείου.
Στο πρώτο σενάριο, η επαναφορά του παραλιακού στην διπλή κυκλοφορία θα είναι για να εξυπηρετηθεί το λιμάνι από την προτεινόμενη νέα γέφυρα – αφού από αυτόν τον δρόμο θα έρχονται και θα φεύγουν τα οχήματα προς και από το λιμάνι. Ως συνέχεια του παραλιακού δρόμου, ο νέος περιφερειακός δρόμος – σύμφωνα και με τον αρχικό του προορισμό – είναι αρκετά πλατύς για την διεύλευση και την προσωρινή στάση/στάθμευση των μεγάλων οχημάτων, λεωφορείων κ.λπ. και την αποφυγή μποτιλιαρίσματος. Παράλληλα, η επαναφορά του παραλιακού δρόμου στο καθεστώς διπλής κυκλοφορίας θα αποσυμφορήσει και τους γύρω δρόμους, δεν θα υπάρχει λόγος να μειώνονται οι παρόδιες θέσεις στάθμευσης και να τοποθετούνται κολωνάκια. Αντίθετα, είναι στενότεροι, μακρύτεροι σε απόσταση και χωρίς ευκολία προσωρινής στάσης/στάθμευσης οι δημοτικοί δρόμοι (οδός Λατούς, στην συνέχεια το τμήμα μπροστά από το παλιό δημαρχείο και μετά ο παράλληλος δρόμος της Μαρίνας) οι οποίοι θα συνέδεαν την άλλη είσοδο/έξοδο της πόλης, δηλαδή τον κόμβο Αγίου Νικολάου-Ιεράπετρας με την Κιτροπλατεία εκεί που λέχθηκε ότι θα μπορούσε να φτιαχτεί μια “κρεμαστή” γέφυρα. Τα έργα βελτίωσης οδοποιίας που πρέπει να γίνουν στην περίπτωση μιας γέφυρας στην Κιτροπλατεία είναι μεγαλύτερα, ακριβότερα και σε περιπτώσεις προβληματικά (η οδός Λατούς είναι στενή σε πολλά σημεία της λόγω δόμησης πολυκατοικιών και θα πρέπει να γίνει μεγάλη παρέμβαση στην είσοδο της Μαρίνας, στο παλιό ΚΤΕΛ, στον παράλληλο δρόμο περιφερειακά της Μαρίνας και στο μπουρούνι) και μετά από την γέφυρα στην Κιτροπλατεία θα πρέπει να κατασκευαστεί ένας δρόμος ίδιου περίπου μήκους που θα την ενώνει με το λιμάνι.
Στο δεύτερο σενάριο, όπου ενσωματώνεται η πρόσφατη μονοδρόμηση του παραλιακού δρόμου, η νέα γέφυρα από το λιμάνι θα δώσει ένα πρόσθετο νόημα σε αυτήν (την μονοδρόμηση). Άσχετα αν συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς με την μονοδρόμηση του παραλιακού δρόμου είναι γεγονός ότι έχει μεταφέρει μέρος της κυκλοφορίας προς την οδό Κωνσταντίνου Παλαιολόγου (στο Νοσοκομείο) και δεν φαίνεται να συμβάλει από μόνη της στην επίλυση του γενικότερου προβλήματος και γι’ αυτό υπάρχουν διαφωνίες μ’ αυτήν.
Τέλος, με την πεζοδρόμηση είναι λογικό ότι οι ανάγκες χώρων στάθμευσης θα αυξηθούν και γι’ αυτό παράλληλα με αυτήν θα πρέπει να προχωρήσουν οι χώροι στάθμευσης που έχουν προγραμματιστεί περιφερειακά και να αναζητηθούν λύσεις και σε άλλους χώρους (π.χ. ο Ελαιώνας να γίνει πάρκινγκ μαζί με χώρους πρασίνου).
Η συγκεκριμένη πρόταση θεωρώ ότι μπορεί να δώσει μια πρακτική, οικονομικότερη και αισθητικά καλή διέξοδο σε αυτή την συγκυρία η οποία μας καλεί να κάνουμε αλλαγές με θάρρος και αγάπη για τον τόπο μας.